U jednoj od najmodernijih bioloških laboratorija u mjestu Terni u Italiji, naučnici su uspjeli da naprave genetski modifikovane komarce koji su nesposobni da ujedu ljude, čime su otvorili mogućnost za drastično smanjenje prenosa opasnih bolesti kao što su malarija, denga groznica i zika virus, na ljude.
Ovo otkriće predstavlja značajan korak u borbi protiv bolesti koje svake godine ugrožavaju milione života širom svijeta.
Ako se pokaže kao uspješan u većim testiranjima, ovaj projekat bi mogao da bude primijenjen u najugroženijim djelovima svijeta. Planira se puštanje GMO komaraca u kontrolisanim zonama, uz praćenje njihovog uticaja na populaciju i prenošenje bolesti.
Kako su stvoreni "miroljubivi" komarci
Tim naučnika koristio je tehnologiju CRISPR-Cas9, što je jedan od najpreciznijih alata za uređivanje gena. Njihov glavni cilj bio je da promijene genetski kod komaraca vrste Aedes aegypti, koja je poznata kao "tigrasti komarac". Ovaj komarac je prepoznatljiv po karakterističnim bijelim prugama i smatra se glavnim prenosiocem tropskih bolesti.
Promjena je postignuta deaktivacijom gena odgovornog za razvoj specijalnih receptora u ženskim jedinkama komaraca. Ženke ove vrste, koje su jedine odgovorne za ugrize jer koriste krv kao izvor proteina za polaganje jaja, izgubile su sposobnost da prepoznaju ljudski miris i probiju kožu. Bez funkcionalnih receptora, ove genetski modifikovane ženke prestale su da grizu ljude i počele su da se oslanjaju na alternativne izvore hrane, poput nektara biljaka.
Naučnici su prvo analizirali genome komaraca kako bi identifikovali gene odgovorne za detekciju mirisa i sposobnost sisanja krvi. Preciznim uređivanjem gena, primijenili su, zatim, CRISPR-Cas9 tehnologiju i deaktivirali ključne sekvence odgovorne za ove funkcije.
U kontrolisanim uslovima laboratorije, ovi GMO komarci su posmatrani kako bi se osiguralo da ne napadaju ljude, čak ni kada su izloženi njihovom mirisu i prisustvu.
Genetski modifikovane jedinke su se razmnožavale, prenoseći ovu karakteristiku na svoje potomstvo, čime je obezbijeđena održivost populacije „miroljubivih” komaraca.
Ovi genetski modifikovani komarci ne samo da ne mogu da ujedu ljude već automatski prekidaju lanac prenosa bolesti. Denga groznica, malarija i zika virus šire se kroz preko ugriza zaraženih komaraca, a isključivanjem ove mogućnosti bolest gubi svoj osnovni kanal prenosa.
Prema preliminarnim istraživanjima, puštanje ovih GMO komaraca u kontrolisanim okruženjima smanjilo je prenos bolesti za čak 90 odsto. Naučnici predviđaju da bi šira primena ove tehnologije mogla da spasi milione života, posebno u tropskim i suptropskim regionima, gde su ove bolesti endemske.
Iako je ovo otkriće revolucionarno, a naučnici ističu da su modifikacije pažljivo osmišljene kako bi bile specifične za ciljane vrste, pa ne postoji rizik od uticaja na druge insekte, kritičari upozoravaju na moguće ekološke posljedice masovnog puštanja GMO komaraca u prirodu. Komarci igraju važnu ulogu u ekosistemu, kao hrana za mnoge vrste ptica i riba. Promjena njihove populacije mogla bi mogla da utiče na lanac ishrane.
Postavlja se i pitanje etike: koliko daleko možemo ići u genetskom mijenjaju živih organizama?
