Članovi banjalučkog Filmskog kluba ”Osmica” već četiri godine spasavaju (donedavno potpuno nepoznato) filmsko blago o Banjaluci i njenoj bližoj i daljoj okolini. Na Jutjub kanalu ovog Kluba osvanuo je i drugi dio dokumentarnog filma ”Bosna koja je prošla”, čiji je autor Aleksandar Bojko (1896-1969), jedan od pionira amaterskih pokretnih slika u gradu na obalama Vrbasa.
Prvi dio ovog celuloidnog remek-djela publikovan je prije nešto više od mjesec dana i izazvao je ogromnu pažnju javnosti.
Bojko je nastavak pomenutog filma snimio dvadesetak godina poslije prvog dijela, jer je smatrao da svojom 8-mm kamerom još nije zabilježio sve etnografske, etnološke i arhitekturne motive stare Bosne, koji su nestajali pred najezdom modernog doba.
Drugi dio ”Bosne koja je prošla” snimljen je u periodu od maja 1961. do kraja ljeta 1964. godine i na nekih sedamdesetak metara filmske trake autor je utisnuo scene sa banjalučke Tržnici, iz naselja Mejdan (današnje Obilićevo), Gornji Šeher (današnje Srpske Toplice) i Krmine, pratio je izgradnju Crkve Svete Trojice u današnjoj Aleji Svetog Save, a određeni dio ove hronike posvetio je i muslimanskim nadgrobnim spomenicima, vodenicama na Vrbasu, te motivima iz Jezera, okoline Šipova, Sarajeva, Mostara, Počitelja i Višegrada. Ovim kadrovima Bojko je završio svojevrsni filmski lament nad vremenom, koje je obilježilo njegovu mladost, a od kojeg su početkom šezdesetih godina prošlog vijeka ostali samo tragovi…
Oba dijela ovog (po kulturno-istorijskoj vrijednosti neprocjenjivog) filmskog blaga pronađena su u februaru 2007. godine u podrumu jedne zgrade u banjalučkom naselju Obilićevo. Zbog izuzetno lošeg stanja filmske trake, mnogobrojnih tehnoloških ograničenja i čitavog niza objektivnih i subjektivnih razloga restauracija i priprema za digitalizaciju trajali su (s kraćim i dužim prekidima) gotovo 17 godina! Ipak, ovaj dugogodišnji posao uspješno je okončan digitalizacijom ”Bosne koja je prošla” sredinom januara 2024. godine u HD rezoluciji u specijalizovanoj laboratoriji ”Skrinšot” u Berlinu…
