Da vas neko pita da navedete mjesto na Zemlji gdje ima otrovnih životinja, vjerovatno biste naveli Australiju ili Južnu Ameriku, dok bi Еvropa ostala pri dnu takvog popisa.
Ipak, posljednjih godina strah od malog osmonožnog stvorenja porastao je u južnoj Еvropi, budući da je sve više objava o smrtima koje se pripisuju jednom određenom pauku.
Posljednji poznati slučaj dogodio se ovog ljeta u italijanskom gradu Bariju, gdje je 23-godišnji muškarac umro nakon sumnje da ga je ugrizao mediteranski pauk samotnjak, takođe poznat kao smeđi samotnjak ili pauk violina. Samo mjesec dana ranije, 52-godišnji policajac u Palermu preminuo je od istog uzroka, piše The Conversation.
Dva najstrašnija evropska pauka
Ako znatiželjno volite zavirivati u svaki kutak i pukotinu, a nemate sreće, šetnja španskim selom mogla bi rezultirati bolnim ugrizom nekog od većih pauka u toj zemlji, poput gibraltarskog pauka (Macrothele calpeiana) ili pauka vučjaka (Lycosa tarantula). Međutim, u mediteranskoj regiji postoje samo dvije vrste pauka čiji se ugrizi smatraju medicinskim problemom: evropska crna udovica (Latrodectus tredecimguttatus) i mediteranski pustinjak (Loxosceles rufescens).
Crna udovica oduvijek je bila na najgorem glasu, ali nema dokumentovanih slučajeva smrti uzrokovanih ugrizom njene evropske varijante. Štaviše, susreti s ovom upečatljivom životinjom su rijetki, jer se nalazi u ruralnim područjima i gradi svoje mreže ispod kore drveća ili kamenja. Neurotoksični efekti njenog otrova na ljude dobro su poznati: složeni koktel molekula, zajednički poznatih kao latrotoksini, utiče na prenos nerava, srčani mišić i funkciju glatkih mišića, uzrokujući sindrom koji se naziva latrodektizam.
Pauk samotnjak, koji obično ima malu, tamnu mrlju u obliku violine na svom samaru, sasvim je druga stvar. Iako se nalazi u divljini, danas se praktično može smatrati sinantropskom vrstom, što znači da ima tendenciju živjeti u blizini ljudi, posebno unutar kuća, garaža ili radnih mjesta. Često pronalazi tamna, prašnjava skrovišta, kao što su iza ili ispod velikih komada namještaja, gdje može ostati neprimijećen duže vrijeme.
Drugačija vrsta otrova
Za razliku od neurotoksičnog otrova crnih udovica, otrov paukova iz porodice sikarida, kojoj pripada i mediteranski pustinjak, djeluje nekrotično, što znači da uzrokuje odumiranje tjelesnog tkiva. Među mnogim proteinima koji se nalaze u njihovom otrovu su enzimi fosfolipaze, koji razgrađuju ćelijske membrane i pucaju krvne sudove. Dva kombinovana efekta obično uzrokuju lokalizovanu reakciju na mjestu ugriza koja uključuje oticanje, crvenilo i svrab tokom nekoliko sedmica.
U malom procentu slučajeva, centralno područje ugriza može razviti nekrotičnu leziju, gdje tkivo odumire i na kraju otpada prije nego što zacijeli nakon nekoliko sedmica.
Ovaj skup simptoma – nazvan kožni loksocelizam – obično nema veće posljedice osim ako se ugriz ne dogodi na posebno osjetljivim područjima poput lica. Štaviše, nekrotična progresija je rjeđa kod evropskog pauka samotnjaka nego kod nekih njegovih latinoameričkih srodnika (L. reclusa i L. laeta), koji se smatraju značajnim javnozdravstvenim problemom u zemljama poput Čilea, Argentine i Perua.
U nekim rijetkim slučajevima, međutim, nekroza uzrokovana ugrizom pauka pustinjaka može doći do ispod mišića i uzrokovati sindrom toksičnog šoka, koji uključuje simptome kao što su groznica, bolovi u mišićima i zglobovima. Kada je uzrokovano ugrizom loksoskele, to je poznato kao kožno-visceralni loksocelizam, stanje koje, iako vrlo rijetko, može dovesti do akutne hemolize (uništavanje krvnih ćelija), zatajenja bubrega, šoka i, na kraju, smrti.
Trebamo li biti zabrinuti?
Arahnofobija, široko rasprostranjen strah, podstiče se horor filmovima i knjigama, kao i senzacionalističkim publikacijama u tisku. Ali stvarnost je sasvim drugačija i, barem u Еvropi, prijetnja koju predstavlja bilo koja vrsta pauka gotovo je zanemarljiva.
U periodu od 23 godine u Еvropi je zabilježen 1691 smrtni slučaj pripisan ubodima osa, stršljena i pčela, ali većina nas ne počne histerisati kada pčela njuši džem na našem tostu.
Činjenica da se smrtni slučajevi od navodnih ugriza pauka u sličnom periodu mogu nabrojati na prste jedne ruke stavlja realnost situacije u kontekst.
Sredozemni pauci samotnjaci nisu agresivni i obično napadaju samo kad su direktno uznemireni, tako da nema razloga za brigu. Ako preduzmete mjere opreza i povremeno čistite ispod sofe ili iza ormara i nosite rukavice kada premještate takav namještaj, vjerovatnoća da ćete zbog ugriza Loxoscelesa završiti u bolnici nije mnogo drugačija od one da vas udari munja.
