Na današnji dan prije 32 godine formirana je Srpska Autonomna Oblast /SAO/ Romanija – jedna od srpskih oblasti koje su postojale u prvoj fazi osnivanja Republike Srpske, a koja je u srcima svih Romanijaca opredmećena viševjekovna težnja za slobodom i samostalnošću, rekao je Srni jedan od njenih osnivača Milovan Bjelica.
On je pojasnio da je u vrijeme pravnog nasilja nad Srbima u bivšoj BiH, jedini mogući odgovor bilo političko organizovanje, kako bi se zaštitio položaj srpskog naroda u bivšoj Jugoslaviji i BiH.
„Prvi potez je bio formiranje zajednica opština, što je prethodilo proglašenju SAO Romanija kojoj se priključio veliki broj opština i mjesnih zajednica“, napomenuo je on.
SAO Romanija je obuhvatala 4.000 kilometara kvadratnih sa 200.000 stanovnika.
„Konstituivna sjednica Skupštine SAO Romanija održana 17. septembra 1991. kao odgovor na prijetnje i zastrašivanje iz Sarajeva i u tom gradu, da bi 9. novembra bilo završeno osnivanje“, rekao je Bjelica, aktuelni načelnik opštine Sokolac.
On je dodao da je 21. novembra 1991. godine reorganizacijom ovih oblasti nastala SAO Romanija-Birač koja je 9. januara 1992. godine ušla u sastav Srpske Republike BiH.
Srpske autonomne oblasti, ukazao je on, predstavljaju preteču Republike Srpske, a osnivački akti autonomnih oblasti su podloga iz koje je nastao Ustav Republike Srpske.
SAO Romanija-Birač obuhvatala je planine Romaniju, Jahorinu, Trebević i Sjemeć, te Glasinačko i Sarajevsko polje, kao i Birač.
U sastavu SAO Romanije i Birča bile su opštine Pale, Sokolac, Šekovići, Vlasenica, Milići, Olovo, Han Pijesak, Rogatica, Zvornik, Bratunac, Srebrenica i dijelovi sarajevskih opština koje su nakon Dejtonskog mirovnog sporazuma pripale Federaciji BiH.
Republika Srpska je tokom osnivanja i dosadašnjeg postojanja imala četiri karakteristične faze od kojih je prva osnivanje srpskih autonomnih oblasti i regija kao integralnih dijelova Jugoslavije /do kraja 1991. godine/.
Druga faza bila je formiranje posebnog srpskog državnog entiteta koji je objedinio srpske autonomne oblasti i koji je federalna jedinica u Jugoslaviji /januar−avgust 1992. godine/.
Nakon ove faze, došlo je do definisanja Republike Srpske kao nezavisne države izvan BiH i Jugoslavije /1992−1995. godina/, a četvrta faza je Republika Srpska kao entitet unutar BiH nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma.
Zaključivanjem Dejtonskog sporazuma, Republika Srpska je priznata kao integralni dio BiH, kao jedan od dva entiteta.
Skupština srpskog naroda Bosne i Hercegovine /kasnije Narodna skupština Republike Srpske/ osnovana je 24. oktobra 1991. godine.
Poslanici Skupštine 9. januara 1992. godine usvojili su Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda BiH. Ovaj dan se u Republici Srpskoj obilježava kao Dan republike.
Narodna skupština je 28. februara 1992. godine donijela Ustav, kao utemeljenje pravne moći, sigurnosti, legaliteta i legitimiteta Republike Srpske.
