Republika Srpska nije izraz trodecenijske istorije postojanja već izraz postojanja našeg naroda i njegovih slobodarskih tradicija na svom etničkom i kulturološkom prostoru od ranog srednjeg vijeka do danas, poručio je istoričar Predrag Lozo.
On je rekao da je Srpska nastala kao odbrana od ideologije obespravljivanja Srba.
„Ako govorimo o konkretnim istorijskim okolnostima onda treba reći da je srpski narod, predvođen svojom političkom i intelektualnom elitom u BiH, u momentima nestanka iluzija o mogućnosti opstanka nekadašnje zajedničke države Jugoslavije, koju su protivnici razbili i iznutra i spolja, uradio jedino moguće – formirao je, a zatim i branio, sopstvenu državu. Srpska je nastala kao odbrana kada se na scenu vraćala ideologija obespravljivanja, pa i uništenja Srba na ovim prostorima, kao zaštita od nepriznavanja konsitutivnosti, preglasavanja i ugrožavanja nacionalnog identiteta,“ rekao je Lozo.
Lozo kaže da je to bio izraz želje da jedan kolektiv sam odlučuje o svojoj sudbini i da je Republika Srpska predstavljala izraz samoodbrambenog refleksa.
Objašnjava da je Republika Srpska rezultat istorijskog pamćenja na pokušaj potpunog uništenja srpskog naroda u NDH i viđena je kao srpsko nikad više takvom nastojanju.
„U nemogućnosti da u Skupštini Socijalističke Republike BiH, zbog prevara i manpulacija hrvatsko-muslimanske koalicije, odbrane ustavom garantovana konstitutivna prava srpskog naroda, legalno izabrani predstavnici naroda, srpski poslanici su se izdvojili i 24. oktobra 1991. formirali Skupštinu srpskog naroda u BiH, kao kolektivni demokratski organ zaštite. U novembru 1991. srpski narod na teritoriji BiH na plebiscitu jasno se izjasnio za opstanak u Jugoslaviji. U nemogućnosti da praktično obustave nasilnu secesiju i svoje odsjecanje od matične Srbije, predstavnici srpskog naroda su u Sarajevu 9. januara 1992. donijeli odluku o formiranju Republike srpskog naroda u BiH, koja je kasnije tokom rata, nakon mijenjanja imena u Srpsku Republiku BiH, zatim Srpsku Republiku i konačno u septembru 1992. godine preimenovana u Republiku Srpsku“, kaže Lozo.
Sve to trebalo je odbraniti u vrijeme Odbrambeno-otadžbinskog rata, podsjeća Lozo, gdje je narodna Vojska Republike Srpske, nakon debakla i odlaska JNA, vodila odbrambeni sukob za fizički opstanak naroda i teritorije.
„Očuvanje državne organizacije, kao garanta biološkog opstanka naroda, zahtijevalo je odsudnu odbranu plaćenu preskupom cijenom u ljudskim životima. Republika Srpska suočena sa veoma teškim okolnostima, ratovala je za svoju odbranu protiv hrvatsko-muslimanske koalicije uključujući i čitavo vrijeme trupe sa teritorije Hrvatske, protiv njihovih saveznika sa kolektivnog zapada i njihovih surovih sankcija te i protiv ratnika džihada sa islamskog istoka, konačno od 1994. godine i protiv samog NATO-a najveće vojne koalicije na planeti. Izbora nije bilo, u pitanju je bio opstanak. Uprkos svim teškoćama, i rekli bismo u gotovo nemogućim uslovima, na kraju je ova neravnopravna borba ipak krunisana velikom vrijednošću očuvanjem Republike Srpske,“ rekao je Lozo.
On je podsjetio na knjigu „Republika Srpska u Odbrambeno-otadžbinskom ratu“ gdje je u predgovoru napisao da se u prve dvije dekade XXI vijeka u srpskom društvu sve češće može čuti rečenica kako je Republika Srpska naša najveća pobjeda na razmeđu milenijuma.
„Posmatrano iz današnje perspektive to zaista izgleda veoma blizu sagledivoj istini kada vidimo u kakvom se stanju nalaze Srbi na teritorijama gdje nemaju sopstveni državni okvir poput FBiH, ili poput nekadašnje Republike Srpske Krajine, dakle u Hrvatskoj, zatim u Crnoj Gori, Makedoniji itd. Međutim, treba naglasiti i ulogu Republike Srpske u ukupnom nacionalnom identitetu i odbrani nacionalnog samopoštovanja uprkos pokušajima novo-kolonijalnog nametanja srpske krivice i duha samoporicanja,“ pojasnio je on.
Upozorava istoričar Lozo i na pretenzije kolektivnog Zapada da se na medijskom planu organizovanim sistemom stvore željene percepcije o aktuelnim dešavanjima i sve više se premještaju i u namjeru da se kontrolišu slike i simboli, kao i cjelokupne predstave o prošlosti.
„U sveopštoj gotovo rasističkoj antiruskoj histeriji u Еvropi kojoj svjedočimo Republika Srpska se želi potpuno neutentično predstaviti, a Srbi se u projekcijama SAD, i posebno njenih glavnih saveznika Njemačke, proglašavaju isključivim krivcima za ratove i zločine. U takvom svjetlu potrebno je sagledavati, ne samo djelovanje nametnutih političkih kvazi-tribunala i sudova, nego i osnivanje i djelovanje brojnih istraživačkih akademskih i drugih centara, projekata i fondacija, ali i neposredne pritiske kojima svjedočimo dok se njemački i drugi zvaničnici ЕU ne ustežu da poruče Srbima da će morati da promijene svijest,“ rekao je Lozo.
Promjena svijesti uspostavlja se, osim direktnim političkim uslovljavanjima, i na promjeni istorijskih slika koje, između ostalog, čine osnove kolektivnih identiteta, kaže Lozo i dodaje da je Njemačkoj veoma bitno ovo proglašavanje Srba zločincima i bitno joj je da i pojedini Srbi počnu razmišljati sa takvim stavom, da se takve stvari uvedu i istorijske udžbenike, jer želi skrajnuti fokus sa istine o njemačkim zločinima tokom dva velika svjetska sukoba.
„Takvim nastojanjima se u aktuelnoj geopolitičkoj konstataciji nikad definitivno ne može stati u kraj, ali im se može jasno usprotiviti. Vremena se mijenjaju. Naše je da težimo da istinu o sopstvenoj istoriji i istoriji Republike Srpske iznosimo na osnovu istorijskih činjenica i uz puno odgovornosti za izrečeno i urađeno gdje god to možemo, kako na unutrašnjem, tako i na spoljnom planu. Upornost i institucionalna spremnost na dug i organizovan rad su osnove takvih nastojanja. I tu moramo ostaviti u budućnosti mnogo značajniji napredak, prije svega zbog generacija koje dolaze iza nas, zbog Republike Srpske,“ kategoričan je on.
Dejtonski mirovni sporazum je referenca sa kojom se mjere sva prije njega ponuđena mirovna rješenja, komplikovanost ratne situacije, ali i sadašnji i budući razvoj Republike Srpske, BiH, kao balkanskog čvorišta uopšte, nastavlja Lozo i dodaje da je najveći njegov značaj upravo uspostavljanje mira, ali prije svega za nas je to i svojevrsno praktično međunarodno priznanje Republike Srpske kao državne organizacije.
„Ovaj specifični međunarodni sporazum ima različitih manjkavosti u istorijskom pogledu, ali je za sada jedini mogući okvir postojanja savremene BiH. Kao istoričar svjestan sam da je Dejton donio nesavršen mir, ali i toga da ne treba bježati u dogmatsku postavku ovoga akta, jer se vremena i procesi mjenjaju. Njegov značaj jeste veliki ali je 9. januar simbolički mnogo značajniji,“ poručuje Lozo.
Lozo je rekao da je Dan Republike Srpske prije svega simbol dugovjekovnog identiteta srpskog naroda na ovim prostorima i on ima i svoj vjerski i kulturološki karakter s obzirom da je sveti arhiđakon prvomučenik Stefan bio obilježavan kao zaštitnik srpskih dinastija Nemanjića i Kotromanića.
„Zbog toga je ovaj praznik na dan osnivanja Republike Srpske u isto vrijeme reafiramcija našeg duhovnog i kulturnog identiteta i nasljeđa, čak i u onim krajevima koji više nisu u okviru srpskih država. U njemu se takođe nalazi klica srpskog samopoštovanja i odlučnosti za neke nove-stare ciljeve i vrijednosti oslobođenja i ujedinjenja ili srpskih integracija u 21. vijeku, rekao je Lozo.
Dan Republike je u isto vrijeme podsjetnik da je odbrana sopstvenog naroda i države, bez potrebe za ugrožavanjem bilo koga drugoga, naša pojedinačna i kolektivna obaveza, naš svakodnevni plebiscit pripadnosti zajednici, ono što nas čini dostojnim generacija koje su kroz vijekove pod okupacijama stranih zavojevača sanjale san o slobodi, zaključio je istoričar Predrag Lozo i u susret Danu Republike poslao jasnu poruku:
„S obzirom na istorijske okolnosti i procese koji su je stvorili možemo reći da je Republika Srpska ne samo simbol slobode, ona je za nas Sloboda sama po sebi.“
