Njegovo visokopreosveštenstvo mitropolit dabrobosanski Hrizostom izjavio je danas u paljanskom selu Luke da je Sarajevo tokom Drugog svjetskog rata bilo strašniji centar ustaštva i neprijateljstva prema Srbima i svemu što je srpsko, nego što je to bio Zagreb.
Mitropolit Hrizostom je nakon osveštanja Spomen-obilježja u porti Crkve Svetog Ilije u selu Luke, na Trebeviću, posvećenog svirepo ubijenom stanovništvu, žrtvama ustaškog terora i poginulim borcima Trebevića, okupljenima rekao da mnogi ne shvataju da Zagreb nije bio toliko strašan, koliko Sarajevo.
"Sarajevo se nalazilo u jednoj velikoj tadašnjoj pokrajini koja se zvala Banovina Bosna, u kojoj su upravo Srbi činili većinu. Onda su na jedno tako strašno mjesto, kao što je Sarajevo, poslali najveće zločince koji su srpski narod ubijali na svakom koraku", naglasio je vladika Hrizostom.
Prema njegovim riječima, narod trebevićkog kraja je stradao samo zato što je volio i branio svoju otadžbinu od onih koju su je izdali i stavili se u službu neprijatelja, kako zajedničke tadašnje Kraljevine države Jugoslavije, tako i srpskog naroda, koji je tu državu stvorio.
"Ovo je istorijsko mjesto koje nas podsjeća na borbu i žrtve naroda Trebevića koji se organizovao u teškom trenutku kada je država prestala da postoji. Srpski narod se pred vratima pakla digao visoko i odlučio da se bori i odbrani od te silne aždaje koja je prijetila da sve uništi", naglasio je mitropolit Hrizostom.
Vladika je rekao da je ovaj spomenik znak da te žrtve nisu zaboravljene, iako je Srbima zaborav nametan, kao opasno oruđe s ciljem da se zaboravi istorija, stradanje i junaci.
"Njihove žrtve su danas blagoslovene jer smo danas na Trebeviću slobodni da podignemo spomenik kao znak sjećanja i zahvalnosti. Zato je krst simbol pobjede i hvala onima koji su osmislili ovaj spomenik i svima koji su učestvovali u njegovoj gradnji", poručio je vladika Hrizostom.
Gradonačelnik Istočnog Sarajeva LJubiša Ćosić rekao je da je ideja o izgradnji ovog spomenika došla od vjerujućeg naroda ovog kraja, a da su političari bili ti koji su tu ideju realizovali, što je, kako je naveo, mnogo lakši posao nego što je bio narodu Trebevića tokom Prvog i Drugog svjetskog rata.
"Radimo na memorijalizaciji i na spomeniku posvećenom srpskim civilima stradalim tokom 20. vijeka. Više od 7.000 Srba, civila Sarajevsko-romanijske regije stradalo je u dva svjetska rata. Kao što je danas ovdje ispisano više od 150 imena, tako ćemo ih na jednom mjestu popisati više od 7.000", poručio je Ćosić.
Prema njegovim riječima, to se radi zbog žrtava, ali i zbog današnjih generacija, a posebno generacija koje dolaze.
"Našu budućnost gradimo zajedno sabrani u miru. Kada su bili ratovi Srbi su se uvijek odazivali i branili svoje i istjerivali okupatore. Danas Srbi šalju poruku mira i mi zajedno moramo prvo sebi da se okrenemo, jer smo po rođenju Srbi, pravoslavci i ljudi", istakao je Ćosić.
Načelnik opštine Pale Boško Jugović izrazio je nadu da je podizanjem i današnjim osveštanjem Spomen-obilježja donekle ispravljena nepravda koja je nanesena svim žrtvama ustaškog terora.
"Ustaše na Trebeviću i na Romaniji nisu branile svoje prostore, već su došli da satru srpski narod fizički i duhovno. Nije slučajno što su ti zločini počinjeni na Krstovdan i Bogojavljenje. Trebalo ih je, osim fizički, uništiti i duhovno", ukazao je Jugović.
On je rekao da je srećan što pripada generaciji koja je zajedno uspjela da obnovi sjećanje na stradalnike i omoguće da oni vječno žive.
"Jedna srpska glava je dostojna ovog spomenika, a ne više od 150, koliko ih je uklesano na ovom Spomen-obilježju. Nema dileme da je ovo veliki trenutak za sve nas", naglasio je načelnik opštine Pale Boško Jugović.
Osveštanju Spomen-obilježja i pomenu i Crkvi brvnari na Lukama prisustvovali su i predstavnici opštinskih boračkih organizacija, kao i potomci stradalih.
Na zahtjev Inicijativnog odbora mjesne zajednice, na Lukama, na Trebeviću, podignuto je Spomen-obilježje u znak sjećanja na svirepo ubijeno stanovništvo tog kraja i pokušaj zatiranja srpskog življa na ovim prostorima u toku Drugog svjetskog rata /1941-1945/.
Nezapamćeni zločini zadesili su stanovnike trebevićkih sela, a samo u jednom danu, na Krstovdan 1942. godine ustaše su u Knjegincu ubile porodicu Dragaš, šestoro djece i oca, a zatim su na veliki pravoslavni praznik Bogojavljenje u selu Radonjići na svirep način usmrtile porodicu Ćosić.
Masovna ubistva su nastavljena tokom cijelog rata, a ponovo, samo u jednom danu u kući Pandurevića u Pavlovcu, početkom 1945. godine, ubijeno je više od 30 ljudi među kojima su bila i djeca.
U tom periodu ukupno je stradalo 112 civila.
Braneći srpski živalj trebevićkog kraja, svoj život su dali i pripadnici Trebevićkog odreda Jugoslovenske vojske u otadžbini kojom je komandovao Stjepan Lučić, kao i ustanici protiv okupatora i ustaškog terora i borci NOR-a.
Kraj rata značio je dolazak na vlast komunista, a 1953. godine crkva na Lukama je srušena, Stjepan Lučić i dio njegovih boraca ubijeni su u odmazdama.
U proteklom, Odbrambeno-otadžbinskom ratu 1992-1995. godine, sa područja Trebevića život je dalo 48 boraca Vojske Republike Srpske.
Na inicijativu Svetislava Lučića i sveštenika Miomira Zekića, uz veliku pomoć blažene uspomene mitropolita dabrobosanskog Nikolaja Mrđe, nakon Odbrambeno-otadžbinbskog rata započeta je obnova crkve na Lukama.
Poznati srpski arhitekta, Predrag Ristić projektovao je crkvu brvnaru koja je otvorena i osvećena 1996. godine.
Zaslugom današnjeg mitropolita dabrobosanskog Hrizostoma, sanirane su pukotine na temeljima i urađen freskopis oltarskog ikonostasa.
Na inicijativu naroda Trebevića, Gradska uprava Istočno Sarajevo započela je proces memorijalizacije srpskih žrtava Trebevića i na tom području izgrađeno je Spomen-obilježje, posvećeno žrtvama ustaškog terora, poginulim borcima i svirepo ubijenim civilnim žrtvama tog kraja.
Uz blagoslov NJegovog visokopreosveštenstva mitropolita dabrobosanskog Hrizostoma, izgradnju Spomen-obilježja na Lukama omogućile su Gradska uprava Istočno Sarajevo, opštine Pale i Istočno Novo Sarajevo, u saradnji sa crkvenom opštinom paljanskom.
