Srpska pravoslavna crkva (SPC) proslavlja danas Svetog Nikolu Čudotvorca - Nikoljdan, u pomen na dan kada je ovaj svetac okončao ovozemaljski život 343. godine Nove ere.
Sveti Nikola rođen je u Patari u porodici bogatih roditelja, čiji je imetak nakon njihove smrti razdijelio sirotinji.
Vrlo mlad je postao sveštenik, a zatim i episkop svog rodnog grada. Bio je potpuno posvećen svešteničkom životu i milosrđu i neumorno je radio na širenju i utvrđivanju Hristove vjere.
Mnogo je putovao i najveći broj njegovih čuda, koje je činio za ovozemaljskog života, vezana su za putovanja, naročito za spasavanje moreplovaca iz oluja i magle.
Sahranjen je u sabornoj crkvi u Miru, a kada su Turci u 11. vijeku osvojili taj grad, hrišćani su mošti Svetog Nikole 1096. godine prenijeli u Bari, gdje se nalaze i danas. Nikoljdan je, uz Jovanjdan i Đurđevdan, najčešća slava kod Srba.
Ovom prazniku posebno se raduju djeca, koja uoči Svetog Nikole ostave čizmicu u koju se potajno ostavljaju pokloni. Običaj potajnog ostavljanja poklona vezan je za život Svetog Nikole jer on dobročinstva i milosrđa nikada nije činio javno.
Sveti Nikola slavi se u vrijeme Božićnog posta, pa vjernici pripremaju isključivo ribu i drugu posnu hranu.
Vjerovanja i običaji
Sveti Nikola još se naziva i zaštitnikom lađara, splavara, vodeničara i ribara, i smatra se da ne treba započinjati putovanja na današnji dan.
Postoje i vjerovanja da na Nikoljdan nerotkinje treba de se mole Svetom Nikoli, a ponegdje je i zabranjeno obavljanje takozvanih ženskih ručnih radova.
Kako bi godina pred nama bila plodna i berićetna, ko je propustio da na Svetu Varvaru, prije dva dana, posije božićnu pšenicu, može to učiniti na danas, na Nikoljdan.
Duh pomaganja i darivanja siromašnih, koji je bio smisao i životno opredijeljenje svetog Nikole, pa ih treba darivati one koji nemaju i pomoći im. Zato je tradicija da se darivaju orasi, lješnici, jabuke i slatkiši stavljanjem u cipele pokraj kreveta ili u prozore.
Osim što se praznuje kao najveće srpsko krsno ime, Sveti Nikolaj Čudotvorac takođe je esnafska slava, odnosno zaštitnik zanata lađara, splavara, ribara i vodeničara. Zbog toga se još naziva vodena slava, a vjeruje se da ne treba započinjati ni putovanja. Takođe se u narodu smatra da je zaštitnik putnika i sirotinje.
Sveti Nikola pada u vrijeme Božićnog posta, pa je i slavska trpeza obavezno posna.
