Kako se Miholjdanom 12. oktobra i zvanično otvorila sezona slava, vrijeme je da se podsjetimo značenja ovog običaja i kako bi trebalo da se obilježava.
Srpska pravoslavna crkva na taj dan slavi Svetog Kirijaka Otšelinka, poznatog i kao Sveti Miholj, čineći Miholjdan značajnim datumom u kalendaru vjernika.
Otac Predrag Popović je objasnio da slava nije samo obred, već simbol dana kada je porodica primila hrišćanstvo i izabrala svog svetitelja-zaštitnika, prenosi RTS.
Otac Predrag Popović navodi da se na taj dan svi u porodici učestvuju u pripremi trpeze i podnose žrtvu. Ističe da se za slavu mijesi domaći slavski kolač, a ne naručuje onaj u pekari, ne slavi se u restoranu, već kod kuće i ne mrsi se kad je post – to je, smatra, šamar svome svetitelju.
Običaji u vezi sa slavom
Otac Popović objašnjava da se slave u istoriji kod Srba vezuju za period ili dan u kom je određena porodica primila hrišćansku vjeru.
„Recimo, ako je porodica primila hrišćanstvo na dan slave, onda je najstariji član uzimao ime nekog svetitelja na kog je primio hrišćanstvo. Oni koji slave Miholjdan, obeležavaju dan kada je ta porodica primila hrišćansku veru. Zato se i zove krsna slava, jer su članovi te porodice na taj dan kršteni“, navodi Popović.
Otac Popović objašnjava da su slavski obredi slični liturgiji: lomljenje kolača s domaćinom i sveštenikom ima isto značenje kao obred u crkvi. Pritom se služe žito, vino i trpeza, u zavisnosti od toga da li je slava posna ili mrsna. Popović je naglasio da se post na slavu ne smije kršiti, jer je to simbolički čin poštovanja. „Ako neko za vrijeme posta posluži prasetinu da bi gosti došli, onda je pitanje zašto bi ti gosti uopšte dolazili,“ dodao je kroz slikovit primjer.
"Mrs na posnu slavu je šamar svetitelju"
Bitno je podijeliti obrok sa svojim bližnjima, istakao je Popović. „Ako je liturgija ikona carstva nebeskog, a Isus Hristos između nas, slava je ikona liturgije“.
Na sam dan slave sveštenici sa narodom trebalo da traže oproštaj za grijehe.
„Kada domaćin sa sveštenikom lomi slavski kolač, to su obredi istovetni onim u crkvi. Dakle, to je jedna vrsta liturgije. Posluži se žito i vino, a zatim i trpeza“, kaže Popović.
Otac Predrag takođe govori i da je poznato zašto su trpeze posne i mrsne, u zavisnosti od toga kada se obilježava krsna slava, te da se mešanje mrsa tokom posne slave ne bi trebalo praktikovati.
„To je kao da je neko udario šamar svom svetitelju. Recimo, kada vernici na Nikoljdan, za vreme Božićnog posta, posluže prasetinu pod izgovorom da gosti neće da im dođu ako usluže posnu trpezu odgovor je jednostavan: Oni koji ne dolaze na ribu, ne treba ni da dođu na slavu“, navodi otac Popović.
Moderno vrijeme i slavski običaji
Danas, kada se sve više okrećemo brzim rješenjima, mnogi obilježavaju slave u restoranima i naručuju hranu, što Popović vidi kao gubitak suštine.
„Pritom, za slavu, onaj koji slavi, mora da se pomuči, žrtvuje. Domaćin, domaćica, svi – cela porodica. Međutim, ako čovek nema gdje, pa mora u restoranu, nije na kraju bitno ni gdje će obilježiti slavu, već kako. Ako se za slavu puši, svađa i priča o politici, to nije suština. U osnovi je važno da se okupi porodica i produži“, navodi Popović.
Mogu li ženska djeca da naslijede slavu?
Reklo bi se da je sve stvar dogovora u porodici, a ne sa običajima.
„U tradiciji je ostalo u narodu da su muška deca ta koja nasleđuju slavu. Kao i u slučaju prezimena... Žena uvijek može da uzme svoju devojačku slavu, ili bilo kog drugog svetitelja. Recimo, moja supruga je uzela da slavi Svetu Petku“, zaključuje u razgovoru za RTS otac Predrag Popović.
