Vaskrs je vrijeme kada se sve budi, kako u prirodi, tako i u ljudskim običajima i vjerovanjima. Simboli ovog praznika, zec i kokoška, postale su neizostavan dio proslave Vaskrsa, ali šta one zapravo predstavljaju i kako su se našle u hrišćanskom kalendaru?
Ovaj tekst nas vodi kroz etnološke analize Vesne Marjanović, koja je za Ona.rs ranije razjašnjavala kako su katolički zec i njegova simbolika prešli i u pravoslavnu tradiciju, a s njima i običaji poput ukrašavanja jaja i potraga za vaskršnjim poklonima.
Zec - simbol proljeća
Zec, s pufnastim repićem i dugim ušima, postao je jedan od najprepoznatljivijih simbola Vaskrsa. No, da li je zaista uvijek bio dio pravoslavne tradicije? Vesna Marjanović objašnjava da je zec prešao iz germanske i prehrišćanske simbolike, gdje je predstavljao proljeće, buđenje prirode i plodnost. Zbog svoje brzine, vezivao se za širenje vijesti o vaskrsenju Isusa Hrista.
Kokoška i jaje
Kokoška i jaje, s druge strane, nose dublje korijene u simbolici nastanka života. Pitanje "Šta je starije: koka ili jaje?", ima svoje duboko ukorijenjeno značenje u religiji, jer jaje predstavlja nastanak života, što je u potpunosti povezano sa hrišćanskom pričom o vaskrsenju. Ova simbolika nije nova; već su je prehrišćanski narodi, kao što su Feničani, povezivali s nastankom svijeta.
Zec u pravoslavlju?
Iako nije dio izvornih običaja, zec je postao i dio pravoslavnog Vaskrsa, zahvaljujući uticaju srednjoevropske kulture. Iako u početku nije bilo običaja ukrašavanja jaja i skrivanja poklona po dvorištima, s vremenom su se ti običaji prenijeli, a danas je potraga za vaskršnjim jajima postala nezamisliva bez veselih zečeva.
- To kod nas prije nije bilo, kao i ta gnezda u kojima su jaja po travama i dvorištima, ali smo to prhvatili iz srednjoevropske kulture. Većina nas je raslo na tom običaju potrage za jajima, a inače našom kulturom vlada običaj darivanja djece dva puta godišnje, za Božić i Vaskrs. Sa kuluracijom stanovništva, simbolika zeca došla je kod nas.
Komercijalizacija praznika
Vesna Marjanović ukazuje na to da su veliki praznici, uključujući Vaskrs, postali komercijalizovani. S emigrantima su u naše krajeve došli i običaji poput ukrašavanja lustera jajima i drveća, što je donijelo novu dimenziju prazničnog ambijenta, a sa njim i sveprisutnog zeca.
Zec je, dakle, postao simbol ne samo proljeća i vaskrsenja, već i komercijalne strane praznične tradicije, koja se prepliće sa dubokim vjerovanjima koja potiču iz prošlih vijekova.
