Superćelijske oluje koje su se dogodile u julu 2023. opustošile su pojedine dijelove Srbije i nažalost, osim materijalne štete, bilo je i ljudskih žrtava zbog čega mogućnost od ponavljanja nevremena koji prati orkanski vjetar ne bi trebalo tek tako prepustiti slučaju, a kako su stručnjaci i ranije istakli za “Blic” blagovremeno upozorenje bi značilo mnogo!
"Sve upućuje na to da će ponovo biti superćelijskih oluja"
Meteorolog Ivan Ristić kaže za “Blic” da ako bude ponovo superćelijskih oluja one će se dogoditi ponovo u julu. Prema njegovim riječima, sve upućuje na to da možemo da ih očekujemo, a na pitanje kako je moguće predvideti ranije jako nevreme sa orkanskim vetrom, moguće i sa gradom, takozvanu super oluju, kaže da će se to preciznije znati tek krajem juna.
Kako i gdje utvrditi novi udar
- Treba pratiti temperaturu mora i okeana pošto će one definisati da li će biti superćelijskih oluja. Recimo, ako krajem juna odemo na Jadransko ili Еgejsko more i u vodu uđemo lagano, bez stresa i potrebe da se lagano ugrijemo, i ako temperatura morske vode već tada bude 25-26 stepeni, velike su šanse da će tokom jula biti superćelijskih oluja - kaže Ristić.
Objašnjava da je granica za superćelijsku oluju određena sa temperaturom mora od oko 27 stepeni Celzijusa, a prošle godine je temperatura Jadranskog mora dostigla i 29 stepeni početkom jula zbog čega smo i imali 13. i 19. jula problema sa olujom.
- Već krajem proljeća i početkom ljeta ćemo otprilike znati kako stvari stoje, ali za sada se ne čine dobro pošto je more toplo. Ove godine se nije pretjerano ni hladilo, a Atlanski okean sada bilježi maksimalnu temperaturu ikada. Izvorište golfske struje, blizu afričke obale, je najtoplije ikada i to dodatno podgrijava opasnost koja može tokom ljeta da se desi – kaže za “Blic” Ivan Ristić.
Šta je superćelijska oluja
Ristić objašnjava da su glavne karakteristike superćelijskih oluja:
superćelije su dugovječni rotirajući olujni oblaci, sistemi velikih, prostranih razmjera i prečnik superćelije se kreće između 20 i 50 kilometara, a može trajati i do nekoliko sati
često su izvor ekstremnih vremenskih pojava kao što su olujni vetrovi, grad, poplave, čak i tornada
- Glavna razlika između oluje i oluje superćelije je prisustvo smicanja vetra sa visinom. U južnom dijelu Еvrope i širom Balkanskog poluostrva, tokom jula i početkom avgusta 2023. postojali su povoljni uslovi za formiranje ovakvih oluja. Imali smo veoma topao i nestabilan vazduh pun vodene pare, koji je “gorivo” za oluje – kaže Ristić.
Šta se dogodilo prošle godine i šta su nam uradile superćelijske oluje
- Tog 13. jula se oluja razvila u Sloveniji i trajala je preko 12 sati, zahvatila je pet zemalja uključujući i Srbiju. Prešla je između 1.200 i 1.500 kilometara. Ova oluja je jedna od najdugovečnijih praćenih u Еvropi. Naime, formirala se u jugozapadnoj Sloveniji, nastavila je da se kreće preko istočne i sjeveroistočne Hrvatske, preko južne Mađarske, sjeverne Srbije I preko južne Rumunije, da bi konačno razišla u zapadnom Crnom moru – kaže Ivan Ristić.
Podsjeća i na oluju koja se dogodila prošle godine 5. avgusta.
- Ciklon koji se formirao Đenovskom zalivu pomjerio se iz severne Italije u Sloveniju i Hrvatsku i nastavio da se kreće dalje ka severoistoku. Tokom prolaska hladnog fronta ovog ciklona preko Jadranskog mora, prikupljena je velika količina vlage koja je bila “gorivo” za razvoj i jačanje oluje. Dobro razvijen sistem oblaka prvo je prekrio zapad Srbije, a zatim se frontalna zona postepeno pomjerala ka istoku i pokrila je cijelu zemlju. Ovo nevrijeme izazvalo je grad veličine lešnika do veličine teniskih loptica u različitim dijelovima Srbije - podsjeća Ristić.
Bilo je :
- bujičnih poplava
- bujičnih kiša
- jakog olujnog vetra koji rušio drveće i odnosio krovove
Šta je još karakteristično za superćelijske oluje
Superćelijska oluja se kreće vrlo brzo i često je njen smijer nepredvidiv i to je jedna od njenih odlika zato što je vezana za jake visinske vjetrove. Kako su meteorolozi ranije objasnili za “Blic”, u Srbiju superćelijski oblak najčešće dolazi sa zapada i jugozapada, jer je to dominantan put prodora vlage nama sa Atlantika.
Najčešće je nošena visinskim vjetrovima zapadnim, a koliko će biti jaka zavisi šta pod tim podrazumijevamo, jer nekada to može da bude samo krupan grad, a nekada samo obilna kiša, a nekada je praćena strašnim udarima vetra, ali, znatno je jača od običnih oluja koje poznajemo.
Kod nas i u regionu ne postoji kategorizacija oluja, jer nisu česta pojava.
Iako su mnogi prošle godine poredili superćelijsku oluju sa atomskom bombom, većina stručnjaka je negirala tu tvrdnju, jer “oluja oslobodi energiju koja može da bude ekvivalent atomske bombe po količini energije, ali ne po efektima”. Еnergija koju oluja oslobađa i potroši je vrlo mala dok stigne na tlo. Troši se u atmosferi na procese isparavanja, kondenzacije, sublimacije, razne toplote, ali nije snage atomske bombe.
Kako se zaštiti od razornih posledica superćelijskih oluja
Ako super oluju prati grad, protivgradnom odbranom može da se smanji šteta, ali kada je u pitanju tako snažna oluja nemoguće je spriječiti da grad padne. Raketama se obrće prirodni proces i pokušava se da se oluji oduzme voda kojom formira zrna grada. Doslovno, vodu u atmosferi pretvaramo u sitna zrna grada, ali ne možemo da istopimo grad u oblaku.
Kada očekujemo superćelijsku oluju treba:
- biti pripravan na pojavu krupnog grada - koji može da ošteti fasadu, prozore, i drugo i da ugrozi bezbjednost ljudi i životinja
- biti informisan, pratiti upozorenja i radarske najave pogotovo za sve one koji planiraju da imaju aktivnosti na otvorenom kako bi na vreme i bezbjedno mogli da se sklone u slučaju nailaženja jake nepogode
- biti pripravan na pojavu jakog vetra koji ne možemo nikako da spriječimo, ali možemo da se sklonimo i zaštitimo se od mogućih nezgoda
