Zahvaljujući ostacima ljudskih skeleta, antropolozi mogu da utvrde sa kojim bolestima su se suočavali drevni ljudi.
Na osnovu istorijskih izvora znamo od kojih bolesti su patili ljudi u srednjovjekovnoj Srbiji. Međutim, za antropologe i arheologe to nije dovoljno. Zahvaljujući ostacima ljudskih skeleta, antropolozi mogu da utvrde sa kojim bolestima su se suočavali drevni ljudi.
Bioarheološka istraživanja drevnih populacija dopunjavaju naša saznanja o načinu i uslovima života prošlih zajednica, ali prije svega o njihovom zdravstvenom statusu i ishrani. Iako, mnoge bolesti ne ostavljaju tragove na skeletnim ostacima ili nisu u finaloj fazi razvoja kada ostavljaju tragove, postoje one patologije koje omogućavaju sagledavanje opšteg stanja kvaliteta života neke zajednice, piše Sve o Arheologiji.
Životni standard u srednjem vijeku
Srednji vijek je period u kome su harale brojne bolesti (kuga, lepra, sifilis, male boginje i sl.), a ishrana tadašnjih stanovnika, čiji je najveći dio populacije činio seosko stanovništvo, bila je uglavnom bazirana na većem unosu ugljenih hidrata, a poslovi kojima su se bavili zahtjevali su veću fizičku aktivnost (rad na polju, u rudniku).
Životni standardi u srednjem vijeku nisu bili na zavidnom nivou. Gustina naseljenosti i zbijenost kuća, nehigijenski uslovi života, život u blizini ili sa domaćim životinjama ispod istog krova (ili u istoj prostoriji), širenje zaraza, težak fizički rad na polju, stalna ratovanja i velika smrtnost djece su neka od karakteristika srednjovekovnog načina života.
Takođe, postojala je podjela društva na više i niže staleže, koja je podrazumijevala razlike u očiglednom načinu stanovanja, dostupnosti hrane, ali i hrane obogaćene proteinima i vitaminima.
Brojne studije pokazale su da je niži stalež uglavnom imao lošije uslove i kvalitet života, što se negativno odražavalo na njihov zdravstveni status. Suprotno, viši status imao je bolju ishranu, bogatu proteinima iz životinjskog mesa, mliječnih proizvoda, ali i veći unos vitamina iz voća i povrća. Boljom higijenom mogli su da spriječe pojavu bolesti, ali i da ih liječe budući da su na dvorovima postojali učeni ljudi i "ljekari".
Bolesti u srednjovjekovnoj Srbiji
Bolesti koje su zahvatile stanovnike u srednjem vijeku u Srbiji, spadaju u one najgore, kao što su kuga, lepra, bjesnilo, male boginje, zatim one malo manje opasnije, kao što su bolesti crijeva, šuga, malarija, kao i mnoge druge koje su zabilježene u istorijskim izvorima. Bez sumnje, ove bolesti, zajedno sa lošom ishranom i životnim uslovima, doprinele su kratkom vijeku ljudi koji su tada živjeli.
Velika smrtnost od kuge tokom XV vijeka pogodila je i velike centre kao što su Novo Brdo, Rudnik i Srebrenica. Kuga se ponovo vratila Osmanskom opsadom Beograda 1456. godine. Pored kuge, konstantna opasnost prijetila je od malih boginja, koja je takođe ubila hiljade. Lepra je bila druga ozbiljna neizliječiva bolest srednjovjekovnog čovjeka, koja se završavala dugotrajnom smrću. Često su kolonije oboljelih od lepre bile pozicionirane u blizini manastira.
Međutim, ove posebne bolesti (npr. kuga) napadaju samo meka tkiva i ne ostavljaju skeletne dokaze o njihovom prisustvu. Od zaraznih bolesti koje pogađaju skelet, u srpskim istorijskim dokumentima ima svega nekoliko zabilježenih.
Venerički sifilis i način njegovog prenošenja pominje se prvi put u 15. vijeku u srpskom prevodu latinskog farmakološkog teksta Liber de simplici medicina dictus Circa Instans.
Što se tiče porijekla sifilisa, postoji više teorija. Među prvim jeste da je Kolumbo sa svojom posadom, nakon otkrića Amerike, donio sifilis u Evropu. Druga pretpostavka je da je sifilis već postojao u Evropi, a da ga je Kolumbo prenio u Ameriku. Dok je treća pretpostavka da je bolest postojala prije Kolumba i u Starom i u Novom svijetu.
Endemska malarija i njeno liječenje opisani su u Hilandarskom medicinskom kodeksu, medicinskom rukopisu napisanom u 14–15. vijeku. U ovoj istoj hronici se spominje da je guba (lepra) na Balkanu došla prije 9. vijeka nove ere, a od 1406. godine u srednjovekovnoj Srbiji osnovane su mnoge bolnice za gubavce.
