Član organizacionog odbora konferencije pod nazivom "Godine koje su promenile svet" Svetozar Rajak rekao je da je ova konferencija važna ne samo po broju učesnika, već i po temama kojima se bavi. 

"Današnji dan je pokazao do koje mere je ova konferencija važna, ne samo po broju učesnika, već po tome što su pokrenuta pitanja koja se često ne pokreću kada je reč o Prvom svetskom ratu", rekao je Rajak, koji je profesor ekonomije na Londonskoj školi. 

On je naglasio da mnogi aspekti tih pitanja nisu prisutni u istoriografiji Prvog svjetskog rata kod nas, ali i u svijetu. 

Rajak kaže da se na panelu o početku rata govorilo o nekim novim saznanjima, te o tome do koje mjere se Srbija može smatrati krivom za početak Prvog svjetskog rata. 

"U panelu koji se bavio ratom na Balkanu imali smo prilike da slušamo analize koje su rezultat istraživanja u mađarskim arhivima, kojima se istoričari iz Evrope nisu posebno bavili. U panelu o civilnim žrtvama rata, zarobljenicima, stradanjima čuli smo strašne podatke o položaju civila tokom okupacije, temi koja da gotovo i nije prisutna u istoriografiji Prvog svjetskog rata", napomenuo je Rajak. 

On je rekao da je kroz panel o Versaju, kraju rata i posljedicama Prvog svjetskog rata prezentovana "živa istorija". 

Istoričar Velibor Vidić iz Valjeva govorio je o Valjevskoj bolnici i njenom značaju u Prvom svjetskom ratu. 

"Dvadeseti vek nije bio samo vek stradanja, već i migracija i te velike migracije su počele tako što je počeo progon Srba u BiH i Sremu. Po zvaničnim podacima Ministarstva finansija Kraljevine Srbije, preko 200.000 ljudi prebeglo je u Srbiju, a od toga je 33.000 prebeglo na teritoriju užičkog kraja, a ostalo je sve prebeglo u okolinu Valjeva", dodao je Vidić. 

On je istakao da je to bio tragičan događaj, jer je riječ o velikom iseljavanju naroda, koji nije htio da ode daleko u unutrašnjost Srbije, jer je smatrao da će se rat brzo završiti i da treba da bude što bliže kući. 

"Rat se produžio, a Valjevo je dobilo veliki broj stanovnika, bez obzira na ljude koji su se iseljavali. U prvom napadu Austrougarske vojske izvršeni su veliki i strašni zločini nad srpskim civilima kao što su vešanja, ubistva dece i slično", naglasio je Vidić. 

On je dodao da je srpski narod stradao sa obje strane rijeke Drine, te naglasio da su, nakon pada Valjeva, u tom gradu Austrougarske snage smjestile svoje bolesnike i ranjenike. 

Istoričar Borivoje Milošević je govorio o prilikama u BiH nakon završetka Prvog svjetskog rata. 

"Početkom novembra 1918. godine srpska vojska je prešla reku Drinu i postepeno je počela oslobađati jedan po jedan grad u BiH. Gdje god da je dolazila, srpska vojska je bila svečano dočekivana i od Srba i Hrvata i muslimana. Vladalo je trojugoslovensko raspoloženje kod većine stanovništva", istakao je Milošević. 

On je dodao da je vrijeme koje je dolazilo donijelo nova razočaranja i kod Srba i kod drugih naroda. 

Međunarodna naučna konfrencija koja se bavi tematikom Prvog svjetskog rata okupila je 26 istoričara iz Srbije, BiH, Rusije, Velike Britanije i Irske. 

Konferencija koju organizuje Andrićev institut završava se sutra.