U središtu banjalučkog naselja Borik, među drvoredima, parkovima i prostranim šetalištima, nalaze se jedne od najprepoznatljivijih stambenih zgrada u gradu — bijele lamele. Njihova prepoznatljiva linijska forma, ravne fasade i specifična bijela boja učinile su ih arhitektonskim simbolom epohe u kojoj su nastale, ali i dijelom urbanog identiteta Banjaluke.
Kada i kako su nastale?
Bijele lamele izgrađene su početkom 1970-ih godina, kao dio planskog uređenja novog stambenog naselja Borik, koje je zamišljeno kao moderno, prozračno i funkcionalno urbano okruženje po uzoru na savremene evropske koncepte kolektivnog stanovanja. Ideja je bila jednostavna: povezati arhitekturu i kvalitetan svakodnevni život.
Lamela (od franc. lame – ploča) je arhitektonski izraz za izdužene stambene objekte niske do srednje spratnosti, najčešće položene paralelno jedne uz druge, sa prostranim zelenim površinama između. Ovaj koncept je u Boriku primijenjen gotovo školski – široki razmaci među lamelama, obilje svjetla, uređen prostor između zgrada i logika funkcionalnosti.
Princip gradnje
Bijele lamele građene su po sistemu modularne armirano-betonske konstrukcije, s prefabrikovanim elementima koji su omogućavali brzu izgradnju, ali i stabilnost i dugotrajnost. Fasade su jednostavne, čiste linije dominiraju, a ono što ih posebno izdvaja jeste jedinstvena bijela boja koja im je i donijela ime.
Posebna pažnja posvećena je orijentaciji stanova – tako da većina ima dovoljno prirodne svjetlosti tokom dana. Ulazi su često istaknuti blagim udubljenjima, dok su lođe i balkoni diskretno uklopljeni u cjelinu, bez narušavanja osnovne forme.
Zanimljivosti koje ih čine posebnim
Svaka lamela ima svoj ritam i dužinu, ali se sve uklapaju u harmoničan urbanistički raster, što Borik čini prijatnim za orijentaciju i život.
Iako su izgrađene prije više od 50 godina, lamelni stanovi i dalje važe za jedne od najtraženijih na tržištu, upravo zbog pametnog rasporeda prostorija, dobrog kvaliteta gradnje i idealne lokacije.
U vrijeme nastanka, bijele lamele su bile simbol savremenog stanovanja, a mnogi stanari su se u njih useljavali iz znatno lošijih i improvizovanih objekata.
Njihov dizajn ušao je i u arhitektonske udžbenike kao primjer planskog kolektivnog stanovanja u postmodernističkom duhu socijalističke Jugoslavije.
