Evropa na ivici kolapsa: Otrov prijeti milionima, hemikalije su već u tijelima ljudi

Izlišno je govoriti koliko nam je voda potrebna, ali ipak valja se podsjetiti kako bismo ovu prijetnju shvatili ozbiljno. U dokumentu EKR se navodi da dragocjena tečnost ima ključnu ulogu u očuvanju ljudskog zdravlja, proizvodnji hrane, očuvanju ekosistema i regulaciji klime, ali i da ugrožena zbog brojnih izazova, uključujući hemikalije različitog porekla, zagađenja plastikom, pa sve do ozbiljnih posljedica klimatskih promena.

Prema EKR, programi u EU koji imaju za cilj borbu protiv izazova u vezi sa vodom moraju uzeti u obzir specifičnosti ostrvskih teritorija, kako bi se zaista mogli primijeniti. Takođe, moraju biti osigurani dodatni mehanizmi za garantovano snabdijevanje vodom u cilju očuvanja poljoprivredne aktivnosti, piše rumunski "Nacional".

U vezi sa mjerama štednje vode, EK traži da države članice primenjuju odgovarajuće cijene za korišćenje vode, kako bi se podstakla njena racionalna upotreba. Takođe, zahtjeva se uvedu odvraćajuće kazne za ilegalna, neregistrovana i neodobrena zahvatanja i ispuštanja vode.

Povezivanje regiona sa viškom i manjkom vode

EKR izražava zabrinutost zbog ogromnog uticaja klimatskih promjena na regionalne ekonomije EU i na poljoprivrednu proizvodnju, posebno u kontekstu ekstremnog "vodnog stresa" izazvanog izostankom ili prekomernim padavinama, što dovodi do nestašice vode. Organizacija smatra da je neophodno sprovođenje evropskih programa i praksi koji bi omogućili međusobno povezivanje regiona sa viškom i manjkom vode, čime bi se rješavale postojeće disproporcije.

EKR pozdravlja usvajanje evropskih programa koji promovišu:

-Napredne tehnike navodnjavanja

-Politiku štednje vode

-Prečišćavanje i ponovno korišćenje vode

-Borbu protiv zagađenja voda

-Održivije metode upravljanja vodnim resursima na regionalnom i lokalnom nivou

Fokus mora da bude na smanjenju potrošnje vode, očuvanju slatkovodnih ekosistema, ali i očuvanju poljoprivredne produktivnosti bez nepotrebnih ograničenja u korišćenju vode. A da bi se to postiglo, kao jedan primera EKR navodi pronalaženje inovativnih rješenja koja "optimizuju upravljanje vodom i povećavaju otpornost na vodne izazove, zajedno sa modernizacijom infrastrukture".

Komitet podsjeća da narušavanje prirodnih ciklusa vode dovodi do:

-Poplava

-Suša

-Gubitka ekosistema

-Degradacije zemljišta

A to sve dodatno pojačava borbu za ograničene resurse. S tim u vezi EKR poziva i na uklanjanje brana sa rijeka.

Voda iz česme zabranjena za 60.000 ljudi u Francuskoj

Upravo jedan od problema koji navodi EKR - hemikalije u vodi - ostavile su 60.000 ljudi bez vode iz slavine. Prema pisanju "Gardijana", u dijelovima Francuske voda je zatrovana hemikalijama, zbog čega je "česmovača" zabranjena, a aktivisti upozoravaju da je to samo vrh ledenog brijega.

Sandra Viderman (36), majka šestomjesečnog dječaka Koma, i njena porodica sa kojom živi u mirnoj francuskoj opštini Bušviler u oblasti Sen Luj blizu švajcarskog Bazela, neće više moći da koriste vodu koju su svakodnevno koristili za piće, pranje zuba, tuširanje, kuvanje i pranje povrća, a sada je još saznali i da se na njenoj koži možda kriju ostaci hemikalija za koje nikada nije ni čula.

"Čak i ako prestanemo da je pijemo, i dalje ćemo biti ugroženi. A ne možemo ništa da uradimo", rekla je preplašena majka za britanski list.

Lokalna samouprava je poslala pismo na 60.000 adresa u 11 opština u kojem je pisalo da je voda iz česme zabranjena za djecu mlađu od dvije godine, trudnice, dojilje i osobe sa slabim imunitetom. Tada je krenula prava bitka za flaširanu vodu u marketima, a Sen Luj je ušao u istoriju. Ova situacija bi mogla da potraje bar do kraja godine, kada će vlasti navodno da instaliraju sisteme za filtraciju.

Testiranje lokalne česmovače pokazali su da nivo PFAS-a - "vječitih hemikalija" koje se dovode u vezu sa rakom, poremećajem imunog sistema i reproduktivnim problemima - premašuje preporučenu granicu čak četiri puta.

Uzrok kontaminacije vode bila je protivpožarna pjena koja se koristila na obližnjem aerodromu od 1960-ih pa sve do 2017. godine, navodi se u zajedničkom saopštenju lokalnih vlasti i regionalne zdravstvene agencije. Toksični ostaci pjene zadržali su se u zemljištu, polako prodirući u podzemne vode i ljudska tela - vjerovatno tokom više decenija.

"Ove hemikalije će vjerovatno naći i u Njemačkoj, Švajcarskoj, Britaniji, svuda!"

Ali situacija u Sen Luju možda je samo početak zabrana pijaće vode širom Evrope. U januaru 2026. godine, Evropska unija će početi da primjenjuje nova ograničenja za dozvoljene nivoe PFAS-a. Pošto više od 2.300 lokacija u Evropi premašuje te nove bezbjednosne granice, stručnjaci upozoravaju da je francuski slučaj samo najava onoga što dolazi.

"Mislim da je ovo tek početak priče", kaže Severin Mestr, stanovnica Sen Luja i bivša saradnica u kliničkim ispitivanjima lijekova.

Vjeruje da, ako stručnjaci počnu da traže PFAS, svakako će ih naći.

"Trenutno govorimo o pojedinačnim žarištima... ali (ove hemikalije) biće svuda - u Francuskoj, Njemačkoj, Švajcarskoj, Velikoj Britaniji, svuda.

Šta je PFAS?

PFAS, skraćenica za per- i polifluoroalkilne supstance, označava hiljade različitih hemikalija koje su cijenjene zbog svojih nelijepljivih i gotovo neuništivih svojstava. Koriste se u svemu - od tiganja sa nelijepljivim premazom, preko vodootpornih jakni, ambalaže za hranu, protivpožarne pjene, pa sve do elektronskih uređaja. Ono što ih čini posebno problematičnim jeste to što se ne razgrađuju prirodno i mogu da ostanu u životnoj sredini vijekovima. Danas se tragovi PFAS nalaze u krvi gotovo svakog čoveka na planeti.

U Francuskoj je organizovano privatno testiranje krvi stanovništva radi utvrđivanja zdravstvenih posledica izloženosti PFAS hemikalijama. Kod osobe sa najvećom izloženošću izmereno je 22 mikrograma po litru (mcg/l) PFAS u krvi. Prosječna vrednost među ispitanima bila je 14,9 mcg/l, što prema podacima javnog zdravstva iz 2019. svrstava stanovnike Sen Luja među 5 do 10 odsto najkontaminiranijih u Francuskoj.

PFAS test

Prema podacima Evropske agencije za bezbjednost hrane, dugoročne štetne posljedice po zdravlje moguće su kod osoba koje imaju preko 6,9 mcg/l PFAS u krvi.

Pored toga što ugrožavaju ljudsko zdravlje, PFAS hemikalije u vodi predstavljaju opasnost za cijele ekosisteme, jer se, slično kao kod ljudi, nakupljaju u tkivima vodenih organizama.

Primjeri iz svijeta:

-U Sjevernoj Karolini, aligatori pate od otvorenih i inficiranih rana koje se ne zacijeljuju

-U sjevernom Pacifiku, iz jaja izlazi manje kornjača nego ranije

-U Viskonsinu, jedna vrsta lastavica ima problema sa razmnožavanjem

-Čak i u zabačenim oblastima poput Arktika, kapuljaste foke i njihovi mladunci imaju probleme sa štitnom žlezdom

Sva ta stvorenja imala su visoke nivoe izloženosti PFAS supstancama, pokazala su naučna istraživanja.

Više od 600 vrsta na svim kontinentima ugroženo je prisustvom PFAS, prema specijalnoj mapi koja ilustruje kako se opasne hemikalije šire ekosistemima širom svijeta. Efekti se prenose kroz cijeli lanac - osjetljive vrste mogu da opadnu, dok otpornije vrste preživljavaju, što menja ravnotežu i funkciju ekosistema, piše Blic.