Evrostat objavio cijene hrane u Evropi: Gdje je najskuplja, a gdje najjeftinija?

Razlike u cijenama hrane širom Evrope su ogromne, a najnoviji podaci Evrostata otkrivaju gdje je kupovina najpristupačnija i gdje će najviše opteretiti kućni budžet, izvještava Evronjuz.

Hrana predstavlja jedan od najvećih troškova za evropska domaćinstva, čineći u prosjeku 11,9% ukupne potrošnje u Evropskoj uniji, dok u zemljama poput Rumunije ovaj udio raste na 20%. Poređenje cijena zasniva se na indeksu Evrostata, gdje je prosječna cijena korpe hrane u EU 100. Vrijednost iznad 100 ukazuje na više cijene od prosjeka, dok vrijednost ispod 100 ukazuje na pristupačnije cijene.

Švajcarska na vrhu, Sjeverna Makedonija na dnu

Prema podacima za 2024. godinu, Švajcarska je ubjedljivo najskuplja zemlja sa indeksom od 161,1, što znači da su cijene hrane 61,1% više od prosjeka EU. Slijede Island (146,3) i Norveška (130,6), zemlje koje takođe nisu članice EU.

Unutar EU, stanovnici Luksemburga moraju najdublje da posegnu u svoj džep, gdje su cijene 25,7% više od prosjeka. Visoke cijene bilježe se i u Danskoj, Irskoj, Francuskoj, Austriji i na Malti. S druge strane, najjeftinija hrana u Evropi je u Sjevernoj Makedoniji, sa cijenama 27% nižim od prosjeka EU.

Unutar EU, Rumunija je najpristupačnija, gdje je ista korpa hrane 25,4% jeftinija. Niske cijene hrane karakteristične su za Jugoistočnu Evropu i Zapadni Balkan, pa su Turska, Bosna i Hercegovina, Crna Gora i Bugarska takođe znatno ispod prosjeka.

Među najvećim ekonomijama EU, cijene u Njemačkoj i Italiji su nešto iznad prosjeka, dok je Francuska znatno skuplja. Španija je, s druge strane, 5,4% jeftinija od prosjeka EU.

Ključni razlozi

Stručnjaci ukazuju na nekoliko ključnih razloga za tako velike razlike. ''Najvažniji razlog je razlika u prihodima i platama“, rekao je za Euronews Business Alan Metjuz, profesor na Triniti koledžu u Dablinu. U zemljama sa višim prosječnim platama, poput Švajcarske i Danske, troškovi rada u poljoprivredi, preradi i prodaji su takođe viši, što se na kraju odražava na maloprodajne cijene.

Metjuz dodaje da razlike u oporezivanju takođe igraju ulogu. ''Razlike u oporezivanju, posebno PDV na prehrambene proizvode, takođe objašnjavaju neke od razlika“, naglasio je. Pored toga, na cijene utiču i navike potrošača, kao što je veća potražnja za organskim ili brendiranim proizvodima u bogatijim zemljama.

Ilarija Benedeti, vanredna profesorka na Univerzitetu u Tusiji, takođe ukazuje na strukturne faktore kao što su troškovi proizvodnje i izloženost globalnim šokovima. ''Manje i otvorenije ekonomije – često sa valutama podložnim oštrijim fluktuacijama – zabilježile su snažniji prenos rastućih troškova energije i poljoprivrednih inputa tokom pandemije i sukoba između Rusije i Ukrajine“, rekla je ona.

Niske cijene ne znače lakši život

Iako su cijene hrane nominalno niže u nekim zemljama, to ne znači nužno da je hrana pristupačnija. U zemljama istočne i jugoistočne Evrope, hrana čini više od 20% potrošnje domaćinstava, dok je u bogatijim ekonomijama taj udio obično ispod 12%. ''Kao rezultat toga, isto povećanje cijena ima mnogo teži uticaj tamo gdje su prihodi niži“, dodao je Benedeti.

Ove razlike imaju ozbiljne implikacije po bezbjednost hrane, upozorava Jeremijas Mate Balog, vanredni profesor na Univerzitetu Korvinus u Budimpešti. ''Dok zemlje sa visokim prihodima mogu da apsorbuju više nivoe cijena, domaćinstva sa nižim prihodima u Centralnoj i Istočnoj Evropi suočavaju se sa nesrazmjernim teretom, čak i ako su nominalne cijene hrane niže“, rekao je on.

Drugim riječima, iako je hrana skupa u Danskoj, stanovnici sa višim raspoloživim prihodima mogu je lakše priuštiti nego stanovnici zemalja sa nižim cijenama i znatno nižim prihodima.