Pankreas, odnosno gušterača je žlijezda koja pripada vitalnim organima i koja ima dvojaku funkciju u organizmu, endokrinu i egzokrinu. Kao i svaki drugi organ, podložan je razvoju mnogih bolesti, od kojih su maligne bolesti one koje u velikom procentu dovode do smrtnog ishoda.

Pankreas se nalazi u gornjem dijelu stomaka, iza trbušne maramice i naleže na kičmeni stub u nivou prvog lumbalnog pršljena. Podijeljen je na tri dijela - glavu, tijelo i rep. U predjelu glave pankreasa se nalazi glavni žučni vod koji odvodi žuč iz jetre i spaja se sa glavnim izvodnim kanalom pankreasa u zidu dvanaestopalačnog crijeva.

Funkcija pankreasa

Kao jedna od najvažnijih žlijezda ljudskog organizma, pankreas se sastoji iz endokrinog i egzokrinog dijela. Egzokrini dio zadužen je za lučenje alkalnog soka, koji je bogat enzimima za varenje bjelančevina, ugljenih hidrata i masti.

Endokrinu ulogu pankreasa vrše Langerhansova ostrvca, koja luče u krv hormone insulin, glukagon, pankreasni polipeptid i somatostin.

Tumori egzokrinog dijela pankreasa

Maligni tumori egzokrinog pankreasa su, prema statistikama, peti vodeći uzrok smrti u svijetu. Najčešće oboljevaju muškarci, starosti između 60 i 80 godina.

Nepoznato je šta uzrokuje nastanak tumora u ovom dijelu pankreasa, a faktori rizika su dijabetes, upotreba cigareta, pretjerano konzumiranje kafe, ishrana bazirana na životinjskim mastima i proteinima, gojaznost, hronična upala pankreasa, profesionalna izloženost hemikalijama, kao i genetska predispozicija.

Simptomi

Kancer pankreasa se često razvija godinama prije nego što se postavi dijagnoza. Simptomi su neprimjetni i nespecifični.

Ovaj karcinom ne samo što se lako širi na okolne organe, već brzo daje i udaljene metastaze.

Čak dvije trećine karcinoma se javlja u predjelu glave pankreasa, što ponekad može da predstavlja olakšavajuću okolnost, jer su simptomi u tom slučaju jasniji pa se i dijagnoza postavlja ranije.

Simptomi karakteristični za karcinom pankreasa su bolovi, svrab kože, žuta prebojenost kože i sluzokože, urin taman kao pivo, svijetla prebojenost stolice, veliki gubitak tjelesne mase, povraćanje…

Dijagnostika

U slučaju postojanja ovakvih simptoma rade se laboratorijske analize, tumorski markeri, ultrazvuk stomaka, skener, magnetna rezonanca, pregled krvnih sudova abdomena… Ukoliko se ovim metodama dokaže prisustvo malignog tumora, pristupa se operativnom lečenju.

U zavisnosti od zahvaćenosti pankreasa tumorom, operacija može biti radikalna i palijativna. Radikalna operacija može da se izvede tek kod petine oboljelih kod kojih je karcinom lokalizovan u glavi pankreasa, a samo kod pet procenata sa zloćudnim tumorom u tijelu i repu pankreasa.

Ovo je jako opsežna, kompleksna i dugotrajna hirurška inetvencija. Operaciju je moguće izvesti kod pacijenata sa dobrim opštim stanjem i bez udaljenih metastaza.

Postoperativno liječenje

Poslije operacije sprovodi se dopunska terapija koja može da redukuje rizik od ponovnog javljanja karcinoma pankreasa. Najčešće se sprovodi hemioterapija u trajanju od 6 mjeseci, a ponekad pacijent biva upućen i na zračenje.

Hemioterapija ima brojna neželjena dejstva, poput mučnine, dijareje, gibitka kose i apetita, slabljenje krvne slike i opšteg pada imuniteta.

Prognoze

Kao i kod većine drugih malignih bolesti, i prognoze kod pacijenata koji imaju karcinom pankreasa zavisi od stadijuma u kom je bolest otkrivena, lokalizacije zahvaćene malignitetom i agresivnosti kancera.

Čak i potencijalno izliječivi tumori imaju visok rizik od ponovnog vraćanja i posljedično smrtnog ishoda.

Samo 20 odsto oboljelih, kod kojih je sprovedeno adekvatno liječenje, može da se nada petogodišnjem preživljavanju nakon operacije. Ostali pacijenti u prosjeku žive do dvije godine nakon operacije.

Oboljeli sa uznapredovalim oblikom karcinoma i udaljenim metastazama imaju jako kratko preživljavanje, svega nekoliko mjeseci.

(Telegraf)