Iako ne primaju platu iz BiH, frilenseri (freelance) su dužni da Poreskoj upravi Republike Srpske prijave taj dohodak i da plate porez na ostvareni dohodak.
Prihod koji fizička lica Republike Srpske ostvare u drugim dijelovima BiH ili u inostranstvu, uključujući i prihod koji ostvare udaljenim radom na inoposlodavca, odnosno naručioca posla (freelance), predstavlja ostali dohodak koji podliježe plaćanju poreza na dohodak, pri čemu su ista obavezna da u roku od sedam dana sami obračunaju i uplate pripadajući porez, ako taj porez ne uplati isplatilac prihoda, kažu za ATV iz Poreske uprave Republike Srpske.
Pored poreza na dohodak, pomenuta lica su obveznici doprinosa ukoliko su na osnovu zaključenog ugovora o radu, ugovora o djelu ili drugog sličnog ugovora sa nerezidentom obavezno osigurani u skladu sa propisima koji regulišu obavezno socijalno osiguranje.
Iz Poreske uprave Republike Srpske navode sljedeće:
1. U slučaju da „freelancer“ zaključi ugovor o djelu ili drugi sličan ugovor prema kojem ostvaruje prihod od inoposlodavca, prema članu 6. stav 1. tačka 4. Zakona o doprinosima, obveznik je doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje, koji se obračunava po stopi od 18,5% na osnovicu koju čini naplaćeni prihod. Osnovicu za obračun doprinosa čini naplaćeni prihod po navedenom osnovu. Razlika između naplaćenog prihoda i uplaćenog doprinosa, shodno članu 53. navedenog Zakona o porezu na dohodak, čini osnovicu za obračun poreza na dohodak po stopi od 13%.
Tako npr. ako frilenser zaradi 100 KM, 18.5% daje za penziono i invalidsko osiguranje. To je 18,5 KM.
Od toga što mu preostane, a to je 81,5 KM, plaća 13% poreza, što je 10,6 KM. Pa na zarađenih 100 KM, automatski plaća državi 29,10 KM.
Takođe, fizička lica koja ostvaruju dohodak iz inostranstva obavezni su da do 10.-tog u mjesecu za prethodni mjesec podnesu Poreskoj upravi Mjesečnu prijavu za porez po odbitku (Obrazac 1002) i da na Dodatnom listu 3 iskažu podatke o ostvarenom dohotku i plaćenom porezu u prethodnom mjesecu, a po isteku poreske godine obavezni su da podnesu Godišnju poresku prijavu za porez na dohodak (Obrazac 1004) koji se Poreskoj upravi dostavlja do 31. marta tekuće za prethodnu godinu. Porez na dohodak od ostalog dohotka obračunava se po stopi od 13% na iznos ostvarenog prihoda, odnosno po stopi od 10% za prihod ostvaren do 31.12.2021. godine, a uplata poreza vrši se na račune javnih prihoda Republike Srpske sa brojčanom oznakom vrste prihoda 711118-Porez na ostali dohodak, uz obavezno navođenje JMB/JIB fizičkog lica.
2. U slučaju da „freelancer“ zaključi ugovor o autorskom pravu prema kojem ostvaruje prihod od autorskih prava, prema članu 6. stav 1. tačka 3. Zakona o doprinosima, obveznik je doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje, a stopa doprinosa za penzijsko i invalidsko osuguranje iznosi 18,5% shodno članu 22. stav 1. tačka 1. Zakona o doprinosima.
Članom 3. stav 1. tačka 3. Zakona o porezu na dohodak, propisano da se porez na dohodak fizičkih lica obračunava i plaća na dohodak od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine a stopa poreza na dohodak propisana je članom 4. istog zakona i iznosi 13%. U skladu sa članom 30. stavom (1) Zakona, poreska osnovica za obračun poreza na dohodak od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine je dohodak ostvaren od ovih prava, koji se dobije umanjenjem ukupnog prihoda za iznos normiranih troškova.
Prema tome, naknada koja po osnovu ugovora o autorskom pravu bude isplaćena fizičkom licu – autoru djela, pored oporezivanja porezom na dohodak, podliježe plaćanju i doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje, po stopi od 18,5%. U skladu sa Pravilnikom o vrsti i visini troškova neophodnih za ostvarivanje prihoda po osnovu autorskih prava, prava srodnih autorskim pravima i prava industrijske svojine („Službeni glasnik Republike Srpske“, broj: 98/15), normirani troškovi se priznaju u visini od 40%, 50% i 60% od prihoda u zavisnosti od vrste autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine, shodno stavu (2) istog člana zakona.
Takođe to lice je kao obveznik doprinosa po osnovu ugovora o autorskom djelu, dužno da se prijavi u Jedinstveni sistem registracije, kontrole i naplate doprinosa, na obrascu PD-3100 sa šifrom osnova osiguranja „07“. O porezima i doprinosima koji su uplaćeni na račun javnih prihoda Republike Srpske, po gore navedenom osnovu, uplatilac je dužan izvijestiti Poresku upravu Republike Srpske putem Mjesečne prijave poreza po odbitku - Obrazac 1002 DL2 (Isplate po osnovu autorskog prava i prava srodnih autorskom pravu).
3. U slučaju da „freelancer“ zaključi ugovor o radu prema kojem ostvaruje prihod od inoposlodavca, isti je obveznik svih doprinosa iz sistema obaveznih doprinosa. U skladu sa članom 3. stav 1. tačka 1) Zakon o porezu na dohodak, porez na dohodak fizičkih lica obračunava se i plaća na dohodak od ličnih primanja, pri čemu se, shodno članu 11. tač. 1. i 3. Zakona, dohotkom od ličnih primanja smatraju sva direktna i indirektna plaćanja iz radnog odnosa i obuhvataju isplate bruto plate i druge bruto isplate zaposlenom, uključujući regres, topli obrok, plaćanje prekovremenog rada, bonuse, naknade i dodatke na uslove rada, kao i skrivene isplate ličnih primanja, kao što su: plaćanja koja vrši poslodavac u korist zaposlenog ili bilo kog člana njegove porodice, uključujući troškove života, stanarinu, komunalije, plaćanja za troškove reprezentacije, troškove turističkih putovanja.
Odredbama člana 3. tačka 1. Zakona o doprinosima propisano je da je obveznik doprinosa za penzijsko i invalidsko osiguranje, zdravstveno osiguranje, osiguranje od nezaposlenosti i dječje zaštite fizičko lice - rezident Republike Srpske koje je zaposleno kod pravnog ili fizičkog lica rezidenta Republike ili pravnog ili fizičkog lica sa sjedištem u drugom entitetu, distriktu ili državi. Pravni osnov obaveze plaćanja doprinosa proizilazi iz člana 18. stav 2. Zakona o doprinosima u kojem se navodi da uplatu doprinosa vrši lično obveznik doprinosa koji je zaposlen ili angažovan od nerezidenta Republike, odnosno kod poslodavca sa sjedištem na području drugog entiteta, distrikta ili države u slučaju da isplatilac prihoda (primanja) koji predstavlja osnov za plaćanje doprinosa ne izvrši uplatu doprinosa u propisanom roku.
U vezi registracije lica koja ostvaruju dohodak iz inostranstva, ista se mogu registrovati za obavljanje djelatnosti kod nadležnih opštinskih/gradskih organa uprave kao samostalni preduzetnici u skladu sa Zakonom o zanatsko preduzetničkoj djelatnosti, te kao privredno društvo u skladu sa Zakonom o privrednim društvima.
Porez na poklone se ne plaća ako oni imaju ukupnu vrijednost od 10.000 KM na godišnjem nivou. Takođe, pokloni između srodnika ili bračnih i vanbračnih supružnika, oslobođeni su od oporezivanja bez obzira na iznos poklona.
"Kada su u pitanju kazne, Zakonom o poreskom postupku je propisano da će se novčanom kaznom od 2.000 KM do 6.000 KM kazniti za prekršaj poreski obveznik, pravno lice ili drugi subjekt ako ne podnese poresku prijavu, ili ne podnese poresku prijavu na način i u roku koji je propisan poreskim propisima, a poreski obveznik – fizičko lice kaznom u iznosu od 500 do 1.500 KM", kažu iz Poreske uprave za ATV.
