Proglašena riječ godine: Značenje će vas naterati da razmislite o životu

Ovaj izraz koji, prema današnjem pisanju britanskog Gardijana, objašnjava zašto američka pop pjevačica Tejlor Svift nije odgovorila na vašu objavu na društvenim mrežama u kojoj joj čestitate vjeridbu, proglašen je rečju godine, u trenutku kada se sve više ljudi okreće čet-botovima, influenserima i poznatim ličnostima kako bi ostvarili osjećaj povezanosti u onlajn svetu.

Termin se prvi put pojavio 1956. godine, kada su sociolozi s Univerziteta u Čikagu primijetili da gledaoci televizije razvijaju "parasocijalne" odnose s ličnostima s ekrana, nalik onima sa prijateljima i porodicom, ali u potpunosti jednostrane. Pojavom interneta, društvenih mreža i vještačke inteligencije, mogućnosti za takve asimetrične veze naglo su porasle, a izraz je iz akademskih krugova prešao u široku upotrebu.

"Parasocijalno odražava duh 2025. godine", izjavio je urednik Kembridž rečnika Kolin Mekintoš.

"Milioni ljudi su uključeni u parasocijalne odnose, a mnoge fascinira njihov sve veći uticaj. Podaci to potvrđuju, jer na našem sajtu bilježimo nagli porast pretraga te riječi", naveo je Mekintoš.

Među "parasocijalnim trenucima" godine, rječnik navodi vjeridbu Tejlor Svift i zvijezde američkog fudbala Trevisa Kelsija, kao i album ispovijesti Lili Alen "West End Girl". Posebno se ističe i uloga vještačke inteligencije, budući da su čet-botovi za mnoge postali sagovornici, prijatelji ili čak romantični partneri.

Profesorka eksperimentalne socijalne psihologije na Univerzitetu Kembridž Simona Šnal ocijenila je da su parasocijalni odnosi "preoblikovali pojam obožavatelja, slavu, ali i način na koji obični ljudi komuniciraju na internetu uz pomoć vještačke inteligencije". Šnal je upozorila da smanjenje poverenja u tradicionalne medije podstiče korisnike da se okreću influenserima, što može dovesti do "nezdravih i intenzivnih odnosa" sa zvijezdama društvenih mreža.

Parasocijalne veze sa poznatima poput Svift mogu, kako je rekla, da izazovu opsesivna tumačenja stihova i žučne rasprave na internetu. Posebno su ranjivi mladi, koji u čet-botovima često vide privid emotivnog odnosa. "Parasocijalni trendovi poprimaju novu dimenziju jer mnogi veštačku inteligenciju, uključujući ChatGPT, doživljavaju kao 'prijatelja' koji pruža podršku ili čak zamenu za terapiju", istakla je Šnal.

Kembridž rječnik je ove godine dodao ili ažurirao i niz pojmova vezanih za vještačku inteligenciju - među njima "slop", izraz za masovno proizvedene, besmislene AI slike i video-snimke koji zatrpavaju društvene mreže, kao i "memeify", koji označava pretvaranje slike u mim koji se brzo širi internetom.