Naučnici pronašli antitijelo protiv HIV-a: Da li smo na pragu izliječenja od side?

Od 1981. godine, kada je bolest postala poznata, AIDS je odnio 44 miliona života širom svijeta. Smatra se jednom od najozbiljnijih epidemija u istoriji čovječanstva. Iako se broj smrtnih slučajeva vremenom smanjivao zahvaljujući edukaciji i preventivnim mjerama, ljudi i dalje umiru od posljedica ove bolesti. Tokom 2024. godine, oko 630.000 ljudi je umrlo od AIDS-a širom svijeta.

Društvo

Svjetski dan protiv HIV-a/AIDS-a: Besplatno testiranje u 13 gradova Srpske

Testirano više od 800 antitijela protiv HIV-a

Istraživački tim koji je predvodio Florijan Klajn, direktor Instituta za virusologiju, proučio je uzorke krvi od 32 osobe. Svi su bili inficirani HIV-om, ali su nezavisno, odnosno bez terapije, razvili snažan i široko efikasan imuni odgovor putem antitijela protiv virusa.

Naučnici su u laboratoriji testirali više od 800 različitih antitijela iz ovih uzoraka, ispitujući njihovu sposobnost da neutrališu virus HIV-a. Jedno od njih, označeno sa 04_A06, posebno se istaklo. Ovo antitijelo blokira mjesto kojim se virus vezuje za ćelije domaćina tokom infekcije. Na taj način spriječava virus HIV-a da uđe u ćelije. Kada virus uđe u ćeliju, preuzima njene funkcije i koristi ih za svoje razmnožavanje, čime dugoročno slabi imuni sistem.

Nacrt za proizvodnju antitijela nalazi se u ljudskom imunom sistemu, u B limfocitima. Kada dođu u kontakt sa patogenima, ovi limfociti sazrijevaju u plazma ćelije koje proizvode velike količine antitijela, uključujući i 04_A06. Istraživači su dešifrovali genetski nacrt za njegovo stvaranje i uspjeli su da ga reprodukuju. ''Dakle, više ne morate da uzimate krv od pacijenata, već možete da ubacite taj genetski nacrt u drugu ćeliju i kažete joj: proizvedite ovaj protein ili ovo antitijelo.“

Antitijelo 04_A06 – za terapiju i prevenciju HIV-a

U eksperimentima na miševima koji su nosili komponente ljudskog imunog sistema i bili su inficirani HIV-om, antitijelo 04_A06 je uspjelo da potpuno neutrališe većinu virusa HIV-a. Istraživači su sproveli testove na oko 340 različitih varijanti HIV-a, uključujući i one koje su već bile otporne na druga antitijela.

''Virusi su veoma raznovrsni i zato je HIV tako teško liječiti – jer postoji velika genetska raznolikost među virusima“, objašnjava Klajn. Novootkriveno antitijelo, međutim, bilo je u stanju da neutrališe 98 procenata testiranih varijanti.

Zdravlje

Danas je Svjetski dan borbe protiv side: Globalna epidemija 80-ih, odnijela je stotine života

Dakle, 04_A06 bi mogao da pomogne ljudima koji su već zaraženi HIV-om, jer spriječava virus da uđe u ćeliju. ''Vezuje se za receptor virusa, blokira ga i time ga spriječava da inficira ciljnu ćeliju.“ Pored toga, viruse koji su ''označeni“ antitijelima imuni sistem lakše prepoznaje i uništava. Ovo antitijelo bi se takođe moglo koristiti preventivno, za spriječavanje HIV infekcije: ''Ako je antitijelo već prisutno u tijelu, virus koji ulazi se odmah zaustavlja prije nego što može da inficira ćeliju.“

Još uvijek ne postoji vakcina protiv HIV-a

Novo antitijelo bi moglo da djeluje kao takozvana pasivna imunizacija. Nasuprot tome, aktivna imunizacija podrazumijeva vakcinu koja omogućava tijelu da samo proizvodi antitijela – ali takva vakcina još uvijek ne postoji. Postoje studije sa mRNK vakcinama, koje bi trebalo da stimulišu imuni sistem da reaguje na specifični protein iz omotača virusa HIV-a. Međutim, ovaj pristup je do sada testiran samo na jednoj varijanti virusa.

Trenutno se različiti lijekovi u obliku tableta ili injekcija koriste za profilaksu protiv HIV infekcija, i to sa velikim uspjehom. Međutim, tablete se obično moraju uzimati svakodnevno. Depo preparati dugog dejstva, poput onih koji sadrže lenakapavir, već su odobreni u SAD i EU, ali se još uvijek ne prodaju u EU.

Ideja koja stoji iza profilakse antitijelima poput 04_A06, objašnjava Klajn, je: ''Možete izbjeći uzimanje pilule svaki dan, jer bi postojala veća od 90 procenata šanse da se spriječi infekcija.“ Profilaksa antitijelima bi se uzimala otprilike svakih šest mjeseci.

Zdravlje

Ove godine 12 novozaraženih lica HIV-om, zabilježen smrtni slučaj

Novo HIV antitijelo sa visokom efikasnošću

Druga antitijela širokog spektra protiv HIV-a su već otkrivena, ali ''04_A06 je definitivno izuzetno snažan predstavnik ove grupe“, kaže Aleksandra Trkola, direktorka Instituta za medicinsku virusologiju na Univerzitetu u Cirihu. ''Teoretski, 04_A06 sam po sebi postiže efikasnost koja se obično postiže samo kombinovanjem više antitijela.“

''Potencijal“ u ovom kontekstu znači da čak i kada se mala količina antitijela primijeni na zaražene ćelije, efekat je veoma izražen. Ovo je važno ako se otkriće iz Kelna jednog dana pretvori u lijek koji se može davati injekcijom. Jer se može koristiti samo ograničena količina – a davanje 20 injekcija ne bi bilo samo nezgodno, već i veoma skupo za proizvodnju, objašnjava Klajn.

Dug put do lijeka za SIDU

Međutim, on smatra da bi moglo da prođe mnogo vremena prije nego što se razvije pravi lijek zasnovan na 04_A06.

Kristof Spiner, šef odjeljenja za zarazne bolesti u Univerzitetskoj bolnici ''Rehts der Izar“ u Minhenu. On napominje da su rezultati iz Kelna za sada samo laboratorijski podaci, ''tako da se efikasnost ne može direktno prenijeti na uslove stvarnog života“. Potrebna su dalja istraživanja o doziranju, bezbijednosti i efikasnosti antitijela, prenosi Indeks.

Aleksandra Trkola takođe upozorava: ''Još uvijek ne možemo znati da li će se antitijelo pokazati efikasnim i u kliničkoj upotrebi.“ Međutim, dodaje: ''Znaci su svakako veoma ohrabrujući.“