"Evropu trese skandal, a drugima drže lekcije": Preispituje se kredibilitet EU institucija

Evropsko javno tužilaštvo saopštilo je da su bivša potpredsjednica Komisije EU Federika Mogerini, italijanska političarka lijevog centra koja je bila na čelu Evropske službe za spoljne poslove (EEAS) od 2014. do 2019, i visoki diplomata Stefano Sanino, njen sunarodnik i bivši generalnog sekretara EEAS koji je tu funkciju obavljao od 2021. do početka ove godine, pritvoreni zbog sumnje da tenderski postupak iz 2021. i 2022. godine, povezan sa osnivanjem diplomatske akademije pri Koledžu Evrope, “nije bio fer”.

Mogerini je od 2020. godine rektorka Koledža Evrope, a 2022. postala je direktorka Diplomatske akademije EU, projekta koji je u centru istrage. Sanino je ranije bio generalni sekretar EEAS, a trenutno obavlja visoku funkciju u Komisiji.

Svijet

Tužilaštvo EU oslobodilo Mogerini nakon ispitivanja

Predstavnici sindikata EU upozorili su da bi, ako se navodi potvrde, šteta po ugled evropskih institucija mogla da bude “katastrofalna”.

Ukoliko se potvrde činjenice, slučaj bi mogao da obuhvati:

- prevaru u javnim nabavkama

- korupciju

- sukob interesa

- kršenje profesionalne tajne

Oboje su bili ključne figure u Evropskoj službi za spoljne poslove (EEAS), dok je treća pritvorena osoba ostala neimenovana. Mogerini, Sanino i treća osoba nisu još zvanično optuženi i njihovo pritvaranje ne podrazumijeva krivicu. Sudija ima 48 sati da odluči o daljim koracima.

“Politiko” u opširnoj analizi navodi da istraga o ovim prevarama za koje su osumnjičeni Mogerini i Sanino prijeti da uvuče u tu priču i dva najveća imena u Briselu i prijeti da preraste u krizu velikih razmjera.

Glasanje o nepovjerenju Fon der Lajen

Tačno godinu dana nakon što je započela drugi mandat predsjednice Komisije, Fon der Lajen je već zatrpana pitanjima o njenoj posvećenosti transparentnosti i sve to usred tinjajućih tenzija sa spoljnopolitičkim krilom bloka.

Kako piše Politiko, ona sada mora da pronađe način da izbjegne da bude upletena u skandal koji datira još iz njenih prvih godina na funkciji šefice vlade EU.

Kritičari u Evropskom parlamentu ponovo su pozvali na glasanje o nepovjerenju predsjednici Komisije, dok opozicione političke grupe ističu da je “u pitanju kredibilitet institucija”.

– U pitanju je kredibilitet naših institucija – kazala je Manon Obri, kopredsjednica evroposlaničke grupe Ljevice.

Ako budu dokazane, optužbe protiv Mogerini i Sanina bi pokrenule najveći skandal u Briselu od kolektivne ostavke Evropske komisije pod upravom Žaka Santera 1999. zbog navoda o finansijskim zloupotrebama.

Slučaj dodatno opterećuje odnose između Fon der Lajen i sadašnje visoke predstavnice EU Kaje Kalas, saopštili su zvaničnici.

Zvaničnik EU poručio je da Fon der Lajen ne bi trebalo da bude odgovorna za navodne propuste autonomne službe kao što je EEAS, dodajući da se njeno ime zloupotrebljava zbog političkih motiva.

– Znam da će ljudi koji ne vole Fon der Lajen ovo iskoristiti protiv nje, ali oni koriste sve protiv nje. Pošto je predsjednica Fon der Lajen najprepoznatljiviji lider u Briselu, sve joj pripisujemo. A nije fer da se ona suoči sa prijedlogom za izglasavanje nepovjerenja zbog nečega što je EEAS možda učinio. Ona nije odgovorna za sve institucije – rekao je zvaničnik.

Komisija i Koledž Evrope odbili su da komentarišu slučaj.

Žestoke kritike i iz Rusije

Kritike stižu i iz država članica, kao i iz Rusije, uz optužbe da Brisel “drži predavanja drugima dok ignoriše sopstvene probleme”.

Istraga dolazi u trenutku dok evroskeptične, populističke i ultradesničarske stranke jašu na talasu nezadovoljstva birača i u vrijeme kada EU vrši pritisak na zemlje unutar i van bloka zbog tamošnjih korupcijskih skandala.

– Smiješno je kako Brisel drži predavanja svima o “vladavini prava” dok njegove sopstvene institucije više liče na kriminalističku seriju nego na funkcionalnu uniju – napisao je na društvenoj mreži Iks Zoltan Kovač, portparol vlade Mađarske, koja se suočila sa kritikama EU.

Rumunski evroposlanik George Piperea, član desničarske grupe Evropski konzervativci i reformisti, koji je stajao iza julskog neuspjelog glasanja o nepovjerenju Fon der Lajen, rekao je za “Politiko” da razmatra pokušaj pokretanje novog zahtjeva.Marija Zaharova, portparolka ruskog Ministarstva spoljnih poslova, rekla je državnim medijima da zvaničnici EU “više vole da ignorišu sopstvene probleme, dok stalno drže predavanja svima ostalima”.

Niz korupcijskih skandala u EU

EU se bori sa nizom korupcijskih skandala od početka ove decenije.

Racije u utorak dolaze nakon afere “Katargejt” iz 2022. godine, kada je ova zalivska država optužena da pokušava da utiče na poslanike EP putem mita i poklona, kao i ovogodišnje istrage o podmićivanju u vezi sa lobističkim aktivnostima kineskog tehnološkog giganta “Huavej” u Evropi.

Te istrage su uključivale članove EP, a u to vrijeme zvaničnici Komisije su brzo uperili prstom u evroparlamentarce i distancirali se od skandala, prenosi Blic.

Ali ni Komisija nije imuna na optužbe o neprimjerenom ponašanju, pa je tako 2012. tadašnji komesar za zdravstvo Džon Dali podnio ostavku zbog skandala sa lobiranjem u duvanskoj industriji.

Sama Fon der Lajen bila je na meti kritika Opšteg suda EU, koji je ranije ove godine presudio da nije trebalo da uskrati javnosti tekstualne poruke koje je razmijenila sa izvršnim direktorom farmaceutskog giganta “Fajzer” tokom pandemije kovid 19.