Najveća misterija ljudske evolucije počela da se raspliće: Godinama opsjeda naučnike

Godina 2025. donijela je prekretnicu zahvaljujući genetskim informacijama izvučenim iz drevne lobanje poznate kao "čovjek-zmaj", pronađene u Kini, koje su ovaj nevjerovatni fosil povezale sa Denisovcima, piše Si-en-en.

Sve je počelo 2010. godine, kada je analiza DNK iz fosila kosti malog prsta otkrila do tada nepoznatu ljudsku populaciju koja se u davnoj prošlosti ukrštala sa našom vrstom, Homo sapiensom. Ova zagonetna grupa nazvana je Denisovci, po Denisovoj pećini u Sibiru gde je kost pronađena.

Nauka i tehnologija

Zašto neke životinje jedu svoje mladunce: Naučnici otkrivaju koji faktori utiču na kanibalizam

Iako smo zahvaljujući genetici znali da tragove njihove DNK danas nose milioni ljudi, nismo znali kako su izgledali, gdje su tačno živjeli niti zašto su nestali. Ta pitanja su podsticala generacije naučnika, a ove godine se trud konačno isplatio – naučnici su napokon dali lice denisovskom imenu.

Misterija "čovjeka-zmaja"

Kada se 2018. godine u Harbinu, na sjeveroistoku Kine, pojavila lobanja – nakon što je decenijama bila skrivena na dnu bunara – neki naučnici su odmah posumnjali da bi mogla pripadati Denisovcu. Naime, DNK sekvence ove grupe pronađene su u genomima današnjih Azijata, ali ne i Evropljana, što je ukazivalo da je upravo ova regija bila njihovo glavno stanište.

Za razliku od desetak do sada identifikovanih denisovanskih fosila, koji su bili premali i fragmentarni, ova lobanja bila je dovoljno očuvana za takvu klasifikaciju.

Nauka i tehnologija

Nova era mjerenje vremena: ‘Atomski satovi’ donose revoluciju

Ključ za potvrdu veze između čovjeka-zmaja i Denisovaca ležao je u drevnoj DNK, ali se njeno izdvajanje iz fosila starog 146.000 godina pokazalo izuzetno teškim. Tim koji je predvodila genetičarka Ćjaomej Fu iz Kineske akademije nauka u Pekingu testirao je više uzoraka kosti, ali bez uspjeha.

Fu, koja je kao mlada naučnica bila dio tima koji je prvi otkrio Denisovce, u junu je objavila da je njen tim uspio da izvuče denisovanski genetski materijal iz neočekivanog izvora – zubnog kamenca. U kamencu, tvrdim naslagama na zubima, može se sačuvati DNK iz usne duplje.

Iako je riječ o mitohondrijskoj DNK, koja se nasljeđuje isključivo po majčinskoj liniji i daje nepotpunu sliku, otkriće je bilo presudno. Ono je otvorilo mogućnost da je čovek-zmaj bio mješavina dvije vrste, kao što je bio slučaj sa djevojčicom iz Denisove pećine koja je imala neandertalsku majku i denisovanskog oca.

Nauka i tehnologija

ČetGPT postao najbolji prijatelj miliona: 5 stvari koje može da uradi umjesto vas

Međutim, tim je pronašao i fragmente proteina u kostima lobanje koji su, iako manje detaljni od DNK, takođe ukazivali na to da lobanja pripada denisovanskoj populaciji.

Zajedno, ove dvije linije dokaza "razjasnile su dio misterije koja okružuje ovu populaciju", izjavila je Fu za CNN u junu. "Poslije 15 godina, znamo kako izgleda prva denisovanska lobanja."

Ovo otkriće čini vjerovatnim da će Homo longi postati zvanična oznaka i za druge denisovanske fosile, smatra Kris Stringer, paleoantropolog iz Prirodnjačkog muzeja u Londonu. Sa tim su se složili i paleoantropolozi Rajan Mekrej i Brijana Pobiner iz Nacionalnog prirodnjačkog muzeja Smitsonijana, dodajući da će naziv Denisovan vjerovatno ostati u popularnoj upotrebi, slično kao što neandertalce rijetko nazivamo Homo neanderthalensis.

Zdravlje

Frankenštajn prijeti Evropi: Sve počinje sa ovim simptomom

"Iako je potrebno još rada kako bi se izgradio snažniji korpus dokaza i naučnicima pružio potpuniji uvid u anatomiju, stanište i ponašanje Denisovaca, mogućnost povezivanja celovitih fosila sa molekularnim dokazima ogroman je korak napred", napisali su Mekrej i Pobiner.

Portret Denisovca

Fosilna lobanja, sa svojim karakterističnim izbočinama i grebenima, može otkriti mnogo o izgledu pojedinca. Paleo-umjetnik Džon Gerč, koji izrađuje rekonstrukcije drevnih ljudskih predaka za muzeje, rekonstruisao je lice čovjeka-zmaja za National Geographic.

Pod pretpostavkom da je čovjek-zmaj bio tipičan Denisovac, naučnici navode da je imao izražene obrve, velike zube i da mu je nedostajalo visoko čelo kakvo imaju savremeni ljudi. Gerč je objasnio da koristi poznate odnose između mekog i koštanog tkiva kod ljudi i majmuna kako bi rekonstruisao crte lica.

Najveći izazov bili su detalji o kojima lobanja ne pruža informacije, poput oblika usana i ušiju, kao i rasporeda kose.

Društvo

Otvaranje izložbe ličnih predmeta i dokumenata Nikole Koljevića

Sada kada molekularni dokazi povezuju čoveka-zmaja sa Denisovcima, paleoantropolozima će biti lakše da identifikuju druge potencijalne denisovanske ostatke, uključujući i fosile lobanja iz Kine koji su dugo odolijevali klasifikaciji.

Više otkrića moglo bi proisteći i iz fosila lobanje otkrivene u Kini 2022. godine, za koju se procjenjuje da je stara oko milion godina. Digitalna rekonstrukcija druge, spljoštene lobanje sa istog nalazišta sugeriše da bi to mogao biti rani predak čovjeka-zmaja, što znači da je ta loza nastala mnogo ranije nego što se ranije mislilo. Ipak, ovi nalazi izazvali su i određeni skepticizam u naučnoj zajednici.

Najstariji genom postavlja nova pitanja

Zub star 200.000 godina, sličan kutnjaku pronađenom u lobanji čovjeka-zmaja, mogao bi dodatno uzdrmati ono što znamo o Denisovcima. Zub je pronađen 2020. godine u Denisovoj pećini, a tim sa Instituta Maks Plank za evolutivnu antropologiju uspeo je da iz njega izvuče kompletan genom Denisovca – izuzetno detaljan skup genetskih informacija.

Ovo je tek drugi put da su naučnici uspjeli da sekvenciraju genom "visoke pokrivenosti" iz denisovanskog fosila. Iako istraživanje još čeka zvaničnu objavu, rani rezultati, koje je paleoantropolog Stringer opisao kao "veoma važne", već su dostupni.

Nauka i tehnologija

Nauka potvrđuje svijest čak i kod insekata i riba

Genom otkriva denisovanskog muškarca koji je živeo u maloj grupi prije 200.000 godina. Analiza je pokazala da se njegovi preci nisu ukrštali samo sa ranim neandertalcima, već da je i on sam imao porijeklo iz nepoznate "superarhaične" grupe za koju trenutno ne postoji podudarnost u drevnoj DNK.

Mekrej iz Smitsonijana objašnjava da su tragovi ovih "loza duhova" pronađeni i u DNK savremenih ljudi, ali da naučnici nisu sigurni o kome je riječ. Mogu predstavljati druge izumrle hominine, poput Homo erectusa ili Homo floresiensisa, poznatog kao "hobit".

"Ili bi mogli predstavljati hominine koje, iskreno, još nismo pronašli u fosilnom zapisu. Oni su duhovi dok ne budemo imali nešto što bismo mogli direktno da povežemo s njima“" rekao je Mekrej.

Otkrivanje identiteta ove tajanstvene grupe biće nova velika zagonetka o kojoj će stručnjaci za ljudsku evoluciju razmišljati tokom 2026. godine.

(b92)